Denkt politiek Den Haag ook aan de bouwvakker, de scholier en de kraampjesverkoper in de strijd tegen klimaatverandering? Universitair docent Daphina Misiedjan (ISS/Erasmus Universiteit Rotterdam) ziet dat voor de Caribische eilanden er eerder wordt gedacht aan natuurbescherming, dan aan mensenlevens.
Misiedjan is rechtsgeleerde, gespecialiseerd in mensenrechten en milieu. Voor het project ‘Islanders at the helm’ onderzoekt ze hoe beleid beter kan als het om mensen en klimaat gaat. Ook onderzoekt ze de wederopbouw na orkaan Irma en de toegang tot drinkwater op Sint-Eustatius.
U kijkt in uw onderzoek vooral naar de rol van politiek Den Haag als het gaat om klimaatverandering op de eilanden. Wat valt u tot nu toe op?
“Waar ik me het meeste aan stoor: er wordt in het Europese deel van Nederland heel veel gedaan, maar er gebeurt eigenlijk heel weinig als het gaat om de Caribische eilanden. We hebben de Klimaatwet, het Klimaatplan, het Klimaatakkoord, maar die gelden niet voor de bijzondere gemeenten.”
“Wat me ook opvalt in de strijd tegen klimaatverandering: vanuit Den Haag worden wel veel dingen gedaan op de eilanden rond natuurbescherming, maar het gaat nauwelijks over de bescherming van mensenlevens.”
U noemt in al uw toespraken opvallend vaak het woord ‘klimaatrechtvaardigheid’.
“Er is een groot verschil tussen het klimaatbeleid dat de politiek voert en wat rechtvaardig is voor groepen mensen. Daar moeten we echt bij stilstaan. De vragen die gaan over armoede, die komen niet altijd naar voren als je het alleen hebt over klimaatverandering en niet over de bredere sociale context.”
‘De politiek denkt niet na over wat arme mensen écht nodig hebben’
“Als je kijkt naar de sociale situatie op de eilanden, dan is het maar de vraag wie de kosten gaat dragen van de strijd tegen klimaatverandering. Wat ik zie is dat de politiek niet nadenkt over wat de arme mensen écht nodig hebben.”
Kunt u voorbeelden noemen?
“Er wordt in Den Haag gezegd: de eilanden moeten een showcase worden door de energietransitie. Ze moeten zo snel mogelijk aan de elektrische auto’s. Ja, sommige mensen hebben behoefte aan elektrische auto’s. Maar er zijn grote groepen mensen die beter toegang moeten krijgen tot de gezondheidszorg. Hoe kom je voor de kwetsbare mensen op? Daar gaat klimaatrechtvaardigheid over.”
“Vergeet niet, de temperatuur op de eilanden is door klimaatverandering vaker extreem en dat brengt risico’s met zich mee voor de gezondheid. Mensen zeggen het al zelf ook. Dus ze hebben betere toegang nodig tot goede zorg.”
Wie zijn volgens u de mensen die dan vergeten worden als het gaat om klimaatverandering?
“Het zijn er best veel. Om te beginnen: mensen die niet veel geld hebben. Maar ook Bouwvakkers die buiten in de volle zon op straat werken. In periode van extreme hitte is dat heftig. Of denk aan mensen die achter hun kraampjes dingen verkopen in de hitte van de stad. Dan klinkt de oplossing: nou, dan maken we een winkelcentrum. Wat je vervolgens ziet, is dat de huur fors omhooggaat waardoor ze nog minder kunnen verdienen.”
“Het lijken soms kleine voorbeelden, maar het zijn dingen die – bij elkaar opgeteld – enorme gevolgen kunnen hebben.”
We zien op Sint-Maarten dat de rijkere groepen mensen veel meer in staat zijn om klappen op te vangen. Bijvoorbeeld voor de snelle reparatie van hun huis na een orkaan zoals Irma. En als het nou gaat om de alledaagse dingen?
“Dit zijn de mensen die vaak ook beter weten waar ze precies moeten zijn voor goede gezondheidszorg. Deze mensen kunnen hun huis beter kunnen isoleren, die airco’s kunnen betalen en het draaiende kunnen houden.”
Vindt u dat het hebben van een airco een luxe is?
“Het is op de eilanden absoluut geen luxe. Het is belangrijk dat huizen op een manier zijn gebouwd die kan zorgen voor natuurlijke doorluchting en verkoeling. Hittegolven hebben bijvoorbeeld ook impact op studieresultaten. Het wel of niet hebben van een airco kan een verschil maken in een mensenleven.”
Wat je soms ook hoort als kritiek is misschien deze relativering: mensen op de eilanden zijn de hitte toch wel al langer gewend, meer gewend dan mensen in Nederland.
“Tsja. Wat moet ik daarop zeggen? Dat klopt gewoon niet. We zien ook daar dat de hitte aan het toenemen is. En het is niet per se dat mensen in de Cariben geen hitte gewend zijn, het gaat er meer om dat de oude manieren van verkoeling zoeken niet meer werken. Als die manieren steeds minder werken, dan heb je echt een airco nodig.”
“We zien dat al deze dingen, waar we eerst niet bij stilstonden, op de lange termijn echt effect hebben op mensen hun leven. Sowieso zien we dat mensen met een lager inkomen een aantal jaar eerder zullen doodgaan. Daarbovenop de klimaatsituatie, verlies je nog meer jaren.”
