KRALENDIJK – GroenLinks-Kamerlid Nevin Özütok schrok van de supermarktprijzen op Bonaire, staatssecretaris voor Sociale Zaken Tamara van Ark was ‘bijzonder geraakt’ door gesprekken over armoede. Nederlandse politici worden al negen jaar geconfronteerd met de armoede op Bonaire. Waarom is er nog zo weinig vooruitgang?
Bij de staatkundige vernieuwingen van 10 oktober 2010, is de armoedebestrijding niet meegenomen, zegt gedeputeerde van Sociale Zaken Nina Den Heyer. “Voor onderwijs was het duidelijk: het moest voldoen aan de basis van Nederland. Zorg was ook helder: iedereen moest net zoals in Nederland verzekerd zijn. Tegenover armoede was een hoop terughoudendheid over het vaststellen wat een aanvaardbaar niveau is.”
Armoede kwam bij het Openbaar Lichaam van Bonaire te liggen. “En nu dus bij mij. Maar de instrumenten liggen bij het Rijk. Denk aan de WW-uitkering, onderstand, bijzondere onderstand. Het is van de zotte dat als iemand op Bonaire zijn baan verliest, hij in een gat valt en niets krijgt.”
Bestaansminimum
Özütok was afgelopen week op Bonaire voor haar eerste werkbezoek. Ze ontdekte dat het vaststellen van een sociaal minimum hoognodig is. Het Nederlandse kabinet heeft onlangs vastgesteld dat een alleenstaande Bonairiaan ongeveer 945 dollar nodig heeft om van te kunnen leven. “Ik ga daar in Den Haag gelijk mee aan de slag. Die levensstandaard raming is veel te laag”, zegt Özütok. “Niet alleen een rondje supermarkt is duur, alles is hier duur. Vaak werken zowel de man als de vrouw fulltime om rond te kunnen komen.”
Minimum voorbeeldbegrotingen in 2014.
Op verzoek van de overheid op Bonaire, heeft het instituut voor budgetvoorlichting Nibud in Nederland al in 2014 het bestaansminimum uitgerekend voor de bevolking op Bonaire. Een alleenstaande vrouw met twee kinderen moest volgens het Nibud een bestaansminimum van 2269 dollar per maand hebben om te overleven.
Ook Den Heyer zegt dat de raming van het Nederlandse kabinet veel te laag is. “Het klopt niet met de realiteit. Het is gebaseerd op een toekomstig scenario waarbij subsidie voor de kinderopvang en de huursubsidie geregeld zijn. De vraag is of je je ijkpunt moet stellen op een toekomstscenario.”
Toename armoede al vlak na 10-10-’10 bekendHet Nibud bevestigde in 2014 al dat Bonairianen ver onder de armoedegrens leven. In een documentaire van de NTR over drie jaar na 10-10-’10, stonden de supermarktprijzen en duur levensonderhoud al centraal. Een jaar later deed Caribisch Netwerk een boodschappenvergelijking waaruit bleek dat boodschappen op Bonaire grofweg 40 procent duurder zijn dan in Nederland. |
Ondanks dat dit al jaren bekend is, zegt Kamerlid Özütok nu te weten er binnen het Nederlandse Koninkrijk is geen sprake van gelijkwaardigheid. “Er wringt iets in de regelgeving. Zo betaal je hier bijvoorbeeld invoerrechten als je iets wilt laten overkomen vanuit Curaçao, dat is raar. Ik zoek naar gelijkwaardigheid.”
‘We merkten verandering toen we Nederlandse politici aan de keukentafel van Bonairianen uitnodigden’
– Nina den Heyer
Op de vraag waarom na negen jaar niet het hele Nederlandse kabinet al op de hoogte hoort te zijn, zegt Den Heyer: “Het is mens eigen dat als je iets in de praktijk meemaakt, het je pas raakt. Wij waren in het verleden niet opgewassen tegen de kennis en deskundigheid van de Nederlandse ambtenaren. Pas sinds 2017 hebben we de politici bij een bezoek niet meer in de bus het mooie Bonaire laten zien, maar we hebben ze bij Bonairianen aan de keukentafel gezet. Toen merkten we dat de bal ging rollen. Maar het is een kwestie van een lange adem.”
Been afsnijden
Volgens James Finies, de voorman van de protestgroep Nos Ke Boneiru Bèk (We willen Bonaire terug), is de adem nog langer dan Den Heyer denkt. “Armoede is juist enorm gestegen sinds 10-10-’10. Door de Nederlandse wetten zijn wij, als Bonairianen, armer geworden. Denk aan de enorme stijging van belastingen, waardoor we bijvoorbeeld onze stukken land niet konden behouden. En nu komen de Nederlanders met kinderbijslag, bestaansminimum en ga zo maar door? Het is alsof je iemand een been afhakt en dan een paar krukken geeft. Vervolgens wil je geprezen worden voor het geven van die krukken.”
James Finies in gesprek met Leoni Schenk
Finies ziet als enige oplossing het terugeisen van de autonomie die Bonaire had voor de staatkundige vernieuwingen. “We waren arm maar gelukkig, want we hadden democratie. Dat Bonairiaanse vertegenwoordigers in Den Haag moeten lobbyen voor sociale voorzieningen, dat is geen democratie.”
Na negen jaar hun boodschap verkondigen aan de Nederlandse politici, klopt Nos Ke Boneiru Bèk nu aan bij de Verenigde Naties (VN). “Dekolonisatie is in het verleden alleen maar goed verlopen met hulp van de VN. Maar alleen Nederland is vertegenwoordigd in de VN, Bonaire bestaat niet. We hebben een lange weg te gaan.”
Werkbezoeken
Voorlopig zullen de Nederlandse politici Bonaire blijven bezoeken. Minister van Landbouw Carola Schouten is volgende week voor een werkbezoek op het eiland. In januari verwacht Özütok opnieuw naar Bonaire te komen, maar dan met de Kamercommissie Koninkrijksrelaties.
