PHILIPSBURG – “Het is hier slecht gesteld. Echt dramatisch. Er is nul komma nul aan rehabilitatie. Hier worden dagelijks mensenrechten geschonden.” Dat zegt strafadvocaat Shaira Bommel, werkzaam op Sint-Maarten, over het gevangeniswezen op het eiland.
Het Koninkrijk staat al onder toezicht van het Comité van Ministers van de Raad van Europa, want de detentieomstandigheden in de politiecellen op Sint-Maarten voldoen niet aan de standaarden van het Europese Hof van Rechten voor de Mens (EHRM). Het Hof heeft geen boodschap aan wat wel of niet een ‘landsaangelegenheid’ is, dus Den Haag en Sint-Maarten moeten aan de bak met een plan van aanpak.
Terwijl minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken zegt ervan uit te gaan dat in het najaar het toezicht wordt opgeheven, is Bommel minder positief gestemd. “Ik merk écht geen vooruitgang.”
Uitzichtloze situatie
Bommel werkt sinds 2008 als advocaat op Sint-Maarten. Ze verdedigt op dit moment twee levenslang gestraften, waaronder Aston Lake, die al 35 jaar vastzit. “Hij is ondertussen deel van het meubilair geworden. In zijn vonnis stond wel dat er een resocialisatieplan moest komen, maar dat is nooit gebeurd.
Ondertussen wordt Lake gezien als een modelgevangene.” Maar er is geen beloningsysteem voor iemand met goed gedrag. De minister van Justitie heeft in 2015 besloten het elektronisch toezicht af te schaffen. “Het is een uitzichtloze situatie.”
De advocate komt bijna dagelijks in de Pointe Blanche gevangenis. Er mogen nu maximaal 70 gevangenen zitten en daarom moeten er regelmatig gedetineerden vrijgelaten worden. “Als een gevangene wordt vrijgelaten zorgt dit voor spanningen: waarom hij wel en ik niet?”, zegt Bommel. Jeugdcriminelen worden doorgaans gelijk naar huis gestuurd.
 Caribisch Netwerk bezocht de gevangenis in februari 2017. Foto: Natasja Gibbs Pointe Blanche al jaren ongeschiktNa orkaan Irma is de helft van de cellen in de gevangenis niet meer bruikbaar. Sindsdien zitten tientallen gevangenen in Nederland en dat kost Sint-Maarten 120.000 euro per maand. In april zijn zestien containercellen uit Bonaire verscheept naar Sint-Maarten, maar deze zijn nog niet bruikbaar want ze zijn niet orkaanbestendig. Maar voor de orkaan was het er al onveilig. Caribisch Netwerk bezocht de gevangenis aan het begin van 2017, acht maanden voor orkaan Irma. |
Bommel heeft ook cliënten die niet levenslang veroordeeld zijn maar toch 23 uur per dag moeten slijten in een afgekeurde cel. Gedetineerden kunnen geen arbeid verrichten. Er is ook weinig tot geen opleiding of een cursus te volgen.
“De recidive is erg hoog. Ik had vorige week piketdienst en van de veertien aanhoudingen zijn er nog maar twee over. De rest is naar huis gestuurd vanwege plaatsgebrek. Dit is een gevaarlijke situatie voor de maatschappij.”
Bekende noodklok
Het klinkt of Bommel de noodklok luidt, maar de erbarmelijke staat van de gevangenis is al jaren bekend. “Na orkaan Irma is er opeens veel aandacht voor, alsof het pas is ontstaan na de orkaan.”
Het is niet zo lang geleden dat er opnieuw internationale aandacht kwam voor Philipsburg. Casinobaas Francesco Corallo zat een half jaar in een politiecel van zestien vierkante meter opgesloten, samen met vijf andere gevangenen. Daarin zat ook een lekkend toilet, zonder afscheiding. Hij werd maar één uur per dag gelucht.
Het Europese Hof bepaalde dat het Koninkrijk – niet Sint-Maarten – een schadevergoeding moet betalen aan Corallo.
Politiecellen ‘opgeknapt’
Ook dit jaar werden de politiecellen waar Corallo zat gebruikt: drie Cubaanse illegale immigranten zijn er vanaf april 40 dagen vastgehouden. Volgens de overheid van Sint-Maarten zijn de politiecellen met geld van de Wereldbank opgeknapt, met betere verlichting en meer privacy.
Justitieminister De Weever van van Sint-Maarten zegt in gesprek te zijn met de United Nations Office for Project Services (UNOPS) over een plan om de gevangenis te renoveren.
Grote vraag is: wie is eigenlijk verantwoordelijk? Sint-Maarten, Nederland of het Koninkrijk? “Ik begrijp dat zaken zoals een kapotte politiecel een landsaangelegenheid is, maar dat er geen mogelijkheid is tot resocialisatie of psychiatrische hulp, is een schending van mensenrechten. Dat is volgens mij een verantwoordelijkheid van het hele Koninkrijk”, vindt Bommel.
 Foto: Caribisch Netwerk Wie is verantwoordelijk?Vooralsnog ligt de verantwoordelijkheid bij de autonome landen zelf, zegt hoogleraar Staatsrecht Arjen van Rijn, maar het Koninkrijk komt steeds meer onder druk te staan door internationale aandacht. Lees er meer over in ons eerdere artikel: ‘Geen plek voor de tbs-patiënt op de eilanden: waar ligt de verantwoordelijkheid van Nederland?’. |
Al voorziet het wetboek van strafrecht op Sint-Maarten sinds 2010 in de mogelijkheid om een tbs-maatregel op te leggen, deze is nooit in werking getreden.
Geen tbs-mogelijkheden, wel tbs-zaken
“Er zijn helaas voorbeelden van zaken in de afgelopen jaren waar het OM op Sint-Maarten tbs had willen vragen, als het de wettelijke mogelijkheid daartoe zou hebben gehad. In die zaken is veelal volstaan met langdurige gevangenisstraf”, zegt officier van Justitie Jeroen Kuipers van het Openbaar Ministerie (OM) Sint-Maarten.
In september 2018 heeft een expertteam van de Nederlandse Dienst Justitiële Inrichtingen op verzoek van de minister van Justitie van Sint-Maarten een rapport opgeleverd over wat er zou moeten gebeuren om het detentiewezen weer op orde te krijgen.
“Het OM is bij die bijeenkomsten betrokken geweest”, zegt Kuipers. “Uit hun onderzoek komt naar voren dat er op het eiland mogelijkheden zijn, zoals een samenwerking met Mental Health Foundation. Op dit moment is er geen specifieke behandeling voor criminelen met psychische aandoeningen. De reclassering probeert ze in goede banen te geleiden. Zij zijn echter onderbezet en missen voldoende voor deze doelgroep toegeruste mensen.”
Bommel bevestigt dit: “ik heb twee cliënten die psychische patiënten zijn. Ze worden constant opgepakt en in een politiecel opgesloten. Mental Health Foundation kan ze niet opnemen omdat ze maar één gesloten cel hebben.”
Minister Sander Dekker van Rechtsbescherming en staatssecretaris Raymond Knops (l) bezochten in april de Point Blanche-gevangenis. Foto: Tim van Dijk
Geen psychiaters meer
Volgens Eileen Healy, interim-directeur van de Mental Health Foundation (MHF) gaan de medewerkers van MHF regelmatig naar de gevangenis om gedetineerden te behandelen. “Het probleem is dat er geen forensisch instituut is op Sint-Maarten, ook niet in de gevangenis. Vanaf volgende maand hebben we geen psychiaters tot onze beschikking. We hebben al negen jaar twee psychiaters uit India in dienst, maar de regering heeft besloten dat we alleen met BIG-geregistreerden mogen werken. Wij kunnen Nederlandse psychiaters niet betalen. Hoe is het hebben van geen psychiaters nou beter voor de kwaliteit van zorg?” vraagt Healy zich af.
MHF is constant in gesprek met de gevangenis, de minister van Justitie en van Sociale Zaken, want “mogelijk gevaarlijke ex-gedetineerden met psychiatrische problemen kunnen nergens opgevangen worden op Sint-Maarten”, zegt Healy.
Het is afwachten of het Comité van Ministers van de Raad van Europa in het najaar, zoals minister Blok verwacht, tevreden is.
