De straten van Willemstad vertellen een verhaal dat vaak onzichtbaar blijft. De pastelkleurige huizen in Otrobanda, de bruggen en zelfs het paleis van de gouverneur zijn gebouwd door de handen van tot slaaf gemaakte mensen. Hun werk vormde het hart van de stad, maar hun persoonlijke verhalen raakten ondergesneeuwd in de officiële geschiedschrijving. De Curaçaose Sheedia Jansen (36) activist en creatieve maker, besloot die stilte te doorbreken.
Ze deed mee aan Sombre di Pasado, een kunstproject van het Kurá Hulanda Museum in samenwerking met het Wintertuin Curaçao Festival. Deelnemers werden uitgedaagd zich in te leven in het leven van mensen die tijdens de slavernij leefden en hun verhalen opnieuw tot leven te brengen en in te kleuren. Voor Jansen betekende dat een zoektocht naar een bijna vergeten vrouw uit de archieven en de poging om haar een stem te geven.
Stemmen uit de stad
“We denken vaak dat slavernij alleen op de plantages plaatsvond, maar het was overal,” vertelt Jansen. “Tot slaaf gemaakten bouwden de stad, werkten in het paleis van de gouverneur, waren timmermannen of vissers. Het hele samenleven draaide op hun arbeid.”
Een vergeten stem
In een oude krant vond Jansen een korte vermelding van een vrouw die jaja werd genoemd, iemand die voor baby’s zorgde. “Ik wilde weten: wie was zij? Wat betekende haar rol? Omdat er zo weinig op papier stond, moesten we met onze verbeelding de gaten invullen: nadenken over emoties, drijfveren en wat er niet is opgeschreven.”
Tijdens het schrijven probeerde Sheedia zich voor te stellen hoe die vrouw leefde en welke keuzes zij moest maken. “Er stond bijvoorbeeld dat ze was weggerend. Dan ga je met elkaar in discussie: deed ze dat omdat ze werd mishandeld, omdat ze bang was, of juist omdat ze ergens anders naartoe moest? Zo werd de geschiedenis menselijk.”
Het gaat hier nadrukkelijk niet om feitelijke geschiedschrijving, maar om een kunstproject. De verhalen zijn gebaseerd op historische documenten en mondelinge tradities, maar worden aangevuld met verbeelding. Zo ontstaat fictie die het verleden invoelbaar maakt, zonder te pretenderen dat dit de letterlijke waarheid is.
Foto’s Archief Sheedia Jansen
Van pijn naar kracht
Het verhaal dat Jansen koos raakte aan thema’s als verkrachting en onderdrukking. “Als vrouw kon ik mij voorstellen hoe dat geweest moet zijn. Ik heb zelf heling gedaan rondom dit soort thema’s, waardoor ik het schrijven niet als zwaar ervoer, maar als krachtig. De geschiedenis leeft in ons lichaam, of je nu hier vandaan komt of niet. Als we erover praten, kunnen we helen.”
Sheedia Jansen
Naast pijn ontdekte ze ook de positieve erfenissen van het verleden. “We hebben een sterke wil, onze muziek, onze manier van samen lachen en creëren. Zelfs met weinig middelen maakten we eten en kunst. Dat is ook een doorwerking van het verleden, en dat vind ik mooi om te erkennen.”
Schaduw van het verleden
Sombre di Pasado betekent letterlijk ‘schaduw van het verleden’. Het is een audiokunstproject waarin fictieve verhalen, historische documenten en mondelinge tradities samenkomen. Het is een eerbetoon aan de veerkracht van de voorouders en geeft een stem aan diegenen die in hun tijd geen stem hadden.
De première vindt plaats op 20 september in de tuin van Landhuis Vredenberg, tijdens het Wintertuin Curaçao Festival. Daarna is het de bedoeling dat de luisterervaring onderdeel wordt van het Kurá Hulanda Museum, zodat bezoekers ook daar met de persoonlijke verhalen in aanraking komen.
