DEN HAAG – Tien jaar geleden kozen Bonaire, Saba en Sint-Eustatius om een gemeente te worden van Nederland, in de hoop dat ze meer welvaart zouden krijgen. Wat heeft dat politiek gezien opgeleverd?
Als het kabinet nieuwe plannen aan de Tweede Kamer presenteerde, werden Bonaire, Saba en Sint-Eustatius vaak vergeten. “Hebt u ook aan Caribisch Nederland gedacht?”, was een vraag die D66-Kamerlid Antje Diertens opvallend vaak aan ministers ging stellen.
Veel bewindslieden wisten geen antwoorden op de vragen. Ook niet tegenover de pers, zoals minister Eric Wiebes (Economische Zaken & Klimaat). Onder zijn regie dreigde elektriciteit duurder te worden op de eilanden. “Maar daar weet ik onvoldoende over”:
Wie komt in Den Haag nou voor de Caribische inwoners op? In de Tweede Kamer zijn het maar enkele partijen die vaak van zich laten horen en zien: VVD, SP, D66, GroenLinks, CDA en PvdA.
Boosheid in de Tweede Kamer om Saba
Saba presteerde opvallend goed op het gebied van hun financiën en hun gemeentelijke taken uitvoeren. De gemeente wil meer zelf kunnen doen, net zoals die in Europees Nederland. Maar werd daarin vooral tegengewerkt vanuit het kabinet, vindt de Tweede Kamer.
Saba is zelf bang om kritiek te uiten, maar SP-Kamerlid Ronald van Raak sprak zich fel uit tegenover het kabinet:
Water uit de kraan? Niet vanzelfsprekend
Zoiets simpels als water uit de kraan, blijkt in een Nederlandse gemeente toch niet zo vanzelfsprekend. GroenLinks-Kamerlid Nevin Özütok sloeg met verschillende Kamervragen alarm over de schrijnende situatie op Sint-Eustatius:
Er werden in de afgelopen paar jaren meer Kamervragen gesteld over Bonaire, Saba en Sint-Eustatius. Kamerleden hebben ook beter contact met Caribische politici, zien gedeputeerden (wethouders) van de eilanden.
Het grootste probleem: armoede en huisvesting
Armoede is onder de regie van Den Haag juist toegenomen in Caribisch Nederland, ziet Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen. Hij sloeg in de afgelopen jaren vaker alarm in Den Haag. Honderden ouderen gaan daar geregeld met een lege maag naar bed, blijkt uit zijn onderzoek.
De lokale verkiezingen op Bonaire draaiden ook om dit thema. Gedeputeerde Nina den Heyer (Sociale Zaken) kwam erachter dat zij op haar eigen eiland zelf niet voldoende macht heeft om armoede te kunnen bestrijden. Ministeries die op 8.000 kilometer afstand zitten, willen zelf aan de knoppen zitten, terwijl gemeenten in Europees Nederland wel hun eigen gang mogen gaan.
Nog een verschil: het bedrag wat iemand minimaal nodig heeft om te kunnen overleven, is pas na negen jaar vastgesteld voor de eilanden. De Eerste Kamer was het zo zat, dat staatssecretaris Knops (Koninkrijksrelaties, CDA) en Van Ark (Sociale Zaken, VVD) opnieuw naar de zaal werden teruggeroepen. Het gebeurt niet vaak dat de senatoren zich zo fel uitspreken.
Veel lof voor staatssecretaris KnopsOndanks alle kritiek en vernietigende rapporten, is er vanuit de Caribische en Haagse politiek veel lof voor één bewindspersoon: staatssecretaris Raymond Knops (Koninkrijksrelaties, CDA). Kamerleden, raadsleden en gedeputeerden vinden dat hij veel meer stappen heeft gezet dan al zijn voorgangers bij elkaar. Ook vinden zij dat Knops veel beter de Kamer en pers informeert. Vanuit de Caribische politiek wordt er gezegd dat hij veel beter luistert, duidelijk is in zijn communicatie en meer interesse toont voor de bevolking. |
Bevolking verandert op eilanden
Op straat vallen vooral drie dingen op: dat de infrastructuur verbeterd is, er meer huizen zijn gebouwd en dat er meer buitenlanders zijn. Bijna negen op de tien inwoners van Bonaire is een migrant. In 2010 had het eiland zo’n 15.500 inwoners, tien jaar later wonen er 21.000 mensen.
‘Nauwelijks wat geleerd, te weinig stappen gezet’In 2015 werd er door de Commissie-Spies gekeken naar wat de gemeente-status Bonaire, Saba en Sint-Eustatius hebben opgeleverd. Oud-minister Liesbeth Spies, die het onderzoek leidde, velt in 2020 opnieuw een vernietigend oordeel: “Teleurstellend dat er nauwelijks van het rapport is geleerd. Niet door de ministeries en ook niet door de eilanden.” “Ten aanzien van de armoedebestrijding zijn nu weliswaar wat stappen gezet, maar het is te weinig en gaat te langzaam”, zegt ze in het boek Koninkrijk op Eieren (2020). “Van de noodzakelijke versterking van de coördinerende rol van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is niet veel terechtgekomen. De eilanden hebben het net zo goed laten liggen.” |
Onderwijs en gezondheid fors verbeterd
Op het gebied van onderwijs en gezondheid zijn er flinke stappen vooruit gezet. Mensen zijn beter verzekerd, er betere voorzieningen gekomen en er zijn meer medische experts op de eilanden. Ook de spoedeisende hulp en psychische zorg zijn opvallend beter geworden, ziet de inspectie.
De kwaliteit van het basis- en voortgezet onderwijs is in de afgelopen jaren flink verbeterd. Vooral op Sint-Eustatius zijn er forse sprongen gemaakt: betere prestaties van scholen en er is minder schooluitval. Na tien jaar wordt de kinderopvang eindelijk aangepakt.
Veel meer aandacht voor natuur
Ook dieren hebben minder rechten in de Caribische gemeenten. Maar de natuur staat veel beter op de agenda van de eilanden én die van Kamerleden, concludeert wetenschapper Stacey MacDonald. “Haaien, koraalriffen en mangrovebossen worden beter beschermd. Er is ontzettend veel onderzoek verricht, veel kennis beschikbaar. Er wordt veel meer samengewerkt.”
“Politici spreken zich vaker uit, dat is heel positief. Maar zij zullen nog ontzettend veel moeten doen om de natuur te kunnen beschermen”, waarschuwt MacDonald. “Den Haag heeft voor de korte termijn weliswaar 16 miljoen vrijgemaakt, maar dat is gewoon niet genoeg voor de drie eilanden. Er moet minimaal voor twintig jaar geld worden veilig gesteld.”
