Cups, foambakken, blikjes, plastic zakken. Op Curaçao zie je veel zwerfvuil. Zelfs langs afgelegen zandwegen in natuurgebieden, worden er koelkasten, puin en tuinafval gedumpt. Waarom doen mensen dat? En hoe verander je dat gedrag?
Sociaal psycholoog Stacey Mac Donald verbaast zich er over dat het nog altijd voorkomt dat op haar geboorte-eiland Curaçao vanuit een autoraam achteloos een cup of een leeg blikje frisdrank op straat wordt gegooid. “We weten niet precies waarom mensen dat doen, maar wel dat verschillende factoren een rol spelen.”
Het begint met de mogelijkheid om je afval kwijt te kunnen. Zijn er voldoende afvalbakken op straat en worden die ook regelmatig geleegd? Want hoe netter een plek, hoe schoner die blijft, zo blijkt wereldwijd uitonderzoeken.
‘Sociale controle heeft zin’
Toch is het weer niet zo simpel. “Het gaat er ook om hoeveel waarde je hecht aan een plek”, zegt Mac Donald. “Je wil geen afval in je auto of tuin en gooit de rotzooi gewoon op straat of in de mondi. Het eiland en de natuur zijn dan dus minder belangrijk dan jouw eigen kleine cirkel.”
Mensen zijn zich niet altijd bewust van de schadelijke gevolgen van afval voor mens en natuur. “Soms is het ook gewoon gemakzucht en niet nadenken bij wat je doet.”
“Het is niet gebruikelijk op Curaçao, maar het zou echt helpen als we elkaar durven aanspreken op ons gedrag. Die sociale controle heeft zin, juist omdat het komt van iemand die iets voor je betekent.”
Maya Mathias van GreenKidz Foundation ziet het effect van de bewustwordingslessen op scholen. GreenKidzheeft de afgelopen acht jaar duizenden kinderen in alle vormen van onderwijs bereikt. “Kinderen ontdekken met ons lesmateriaal waarom een schone omgeving belangrijk is en hoe ze een verschil kunnen maken. We brengen ze liefde voor de natuur bij en logisch gevolg is dat ze beter zorgen voor het milieu.”
Ambassadeurs
Ook studenten van de lerarenopleiding op Curaçao leren met programma’s van de stichting hoe zij zelf groene lessen kunnen verzorgen. De afgestudeerde leerkrachten en die duizenden scholieren zijn de ambassadeurs van de toekomst.
“Onze lessen zijn gericht op eigenwaarde en empowerment. We zeggen niet ‘wat heb jij een slechte papa of mama’ als die wél een flesje uit het autoraam gooit, maar ‘jij kunt nu uitleggen waarom het beter is om dat niet te doen’.”
Mathias ziet dat de aandacht voor duurzaamheid en een schoon eiland groeit. GreenKidz krijgt meer aanvragen voor lesmateriaal en docenten organiseren vaker groene projecten. Toch is de vervuiling op het eiland nu ‘heel dramatisch’.
“Wij zijn maar een schakeltje in de keten”, zegt Mathias. “Educatie is het meest effectief als daarop direct actie kan volgen. Bijvoorbeeld door recycle-units te plaatsen bij scholen, benzinepompen en supermarkten. Dan stuit je vaak op logistieke problemen.”
‘Overheid aan zet’
Gedragsverandering vraagt een lange adem. De meeste initiatieven en campagnes voor een schoner eiland zijn van korte duur. “De kracht zit hem in de herhaling van de boodschap”, benadrukt sociaal psycholoog Mac Donald. “Dat besef om beter voor je omgeving te zorgen moet echt van binnenuit komen. Je voelt je verantwoordelijk en kunt oude gewoontes loslaten.”
Zo’n jarenlange, continue campagne vindt Mac Donald de verantwoordelijkheid van de overheid. Net als streng optreden wanneer iemand in de fout gaat. Zij noemt als voorbeeld het brandschone Singapore. “Als je daar iets op straat gooit, krijg je direct een hoge boete.”
‘Wereldwijd probleem’
Socioloog Aart G. Broek ziet ‘de vervuiling’ als een wereldwijd probleem en dus als niet specifiek voorCuraçao. Op het eiland is het niet anders dan in andere landen in de wereld, zegt hij. “De vervuilers zelf worden nergens belast, de lasten zijn voor de samenleving.”
Broek constateert op Curaçao ‘vooralsnog een gebrek aan politiek draagvlak’ om iets aan de vervuiling te doen. Dat een land als Nederland schoner is, zit hem dan vooral in de enorme investering in ‘opruimen’. “De vuilnisverwerking is goed geregeld met bijvoorbeeld milieustraten.Daarnaast is er een zeker bewustzijn om niet alles maar weg te flikkeren.”
Podcast: De strijd tegen milieuvervuilers op Curaçao (NPO Radio 1)Curaçao wordt op land én in de zee vervuild door zogeheten shushou’s. Worden milieuvervuilers wel aangepakt? Hoe zit het eigenlijk met de mindset als het gaat om natuur, milieu en klimaatverandering? In de Curaçao-aflevering van De Vergeten Klimaatcrisis gaat NTR-journalist John Samson op zijn geboorte-eiland op onderzoek uit. |