KRALENDIJK – “Bonaire heeft nooit voor de status van bijzondere gemeente of integratie gekozen. Het volk wees dit zelfs af in een referendum in 2015”, zegt James Finies van ‘Nos ke Boneiru Bèk’ (Wij willen Bonaire terug).
Het is 10 jaar geleden dat Bonaire een bijzondere gemeente van Nederland werd. Nog steeds is er protest tegen de huidige staatkundige status van het eiland. Ook nu er vooruitgang geboekt is in sociale voorzieningen zoals kinderbijslag en verhoging van het minimumloon, ouderdomspensioen en onderstand (red.bijstand).
In 2015 heeft twee derde van de Bonairianen ‘nee’ gestemd tegen de huidige band met Nederland. De opkomst was te laag, het referendum was niet geldig. Er moest een tweede referendum volgen, daar is het nog niet van gekomen.
‘Geen voorruitgang voor de Bonairiaan’
Nochi Willem van Fundashon Bon Gobernashon (Stichting Goed Bestuur) vindt dat de Bonairiaan nu de ‘zure’ vruchten van de staatkundige verandering plukt. Volgens hem wordt de lokale Bonairiaan in de huidige situatie benadeeld. ”Buitenlanders bekleden de hoge functies op Bonaire. Je ziet de Bonairiaan werken als tuinman of schoonmaakster.”
Protestbord met de tekst ‘Minder Nederlanders’. Archief uit 2015: Janita Monna
Ondanks de verbeteringen op het terrein van onderwijs en justitie blijft Willem sceptisch. “We hebben nu een moderne gevangenis, maar voor wie? Voor onze eigen jongeren die in het huidige onderwijs mislukt zijn.”
Het onderwijs op Bonaire moest na 10 oktober 2010 snel naar Nederlands niveau, maar voor veel jongeren is Papiaments hun eerste taal en kan het meekomen in het Nederlandse onderwijs lastig zijn.
De politicus Suzy Thode (Lista Suzy Thode) is ook niet optimistisch over de huidige situatie. “Men praat over vooruitgang van Bonaire terwijl we moeten stilstaan bij de toename van de sociale problemen op dit eiland”, zegt ze. Uit verschillende onderzoeken van onder andere de Ombudsman blijkt dat de armoede juist is gestegen sinds 10-10-’10.
‘Bonairiaanse cultuur aangetast’
Willem vindt dat zowel de identiteit als de normen en waarden van het volk bedreigd worden. “Ons volk is ontevreden en minder tolerant geworden. Dit is niet gezond voor de Bonairiaan, het gevoel van niet de baas zijn in eigen huis”, zegt hij.
Thode is het eens met de stelling van Willem. “Dit tast ons aan in onze culturele waarden. We worden langzaam maar zeker killer. Ikke ikke en de rest mag stikken. Dat is overgewaaid vanuit Nederland”, zegt ze.
‘Geen vertrouwen in de overheid’
Willem vindt dat er stappen zijn gezet, maar ook taken blijven liggen. Zoals verbetering van de infrastructuur en de sociale voorzieningen. “Er is nog geen duidelijke sociaal-economische richting en de armoede is niet afgenomen.”
Bij Thode overheerst het gevoel van ontevredenheid en zij vindt dat de lokale overheid hier schuld aan heeft. “Die laat zich alles opleggen door Nederland en komt niet op voor de rechten van de Bonairiaan.” Ze dat er weer een referendum moet komen.
Nos ke Boneiru Bèk tijdens een protest in mei 2016. Archieffoto: Janita Monna
Finies vergelijkt de positieve veranderingen op Bonaire met de slaventijd. ”Na de opstand van Tula in 1795 zijn de slaven ook vooruit gegaan, ze hoefden niet meer geforceerd te werken op zondag, maar ze bleven slaven.”
‘De ontmanteling van de Antillen heeft ons verzwakt’
Volgens Thode moeten de eilanden in het Koninkrijk zich juist verenigen om sterker te zijn. “We worden door Nederland uit elkaar gehaald om ons juist te verzwakken.”
Op de vraag of ze zou kiezen voor huidige structuur antwoord ze ontkennend. “Ik kan nooit kiezen voor een systeem die mij onderdrukt als Bonairiaan”. Willem sluit zich hierbij aan. “We hebben de klok teruggedraaid in het proces van emancipatie.”
Minderheidsgroep
Finies vreest voor het verdwijnen van de Bonairiaan. “Het Bonairiaanse volk is nu de minderheidsgroep; minder dan 40 procent. In 2030 zal minder dan 1/3 deel van de bevolking van Bonaire”, zegt Finies. Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek bevestigen dit: bijna 9 op de 10 nieuwe inwoners Bonaire is migrant.
 De Nederlandse en de Bonairiaanse vlag ‘Ondanks gevecht met Nederland toch weer stemmen voor de huidige status’Ook gedeputeerde (wethouder) van Sociale Zaken Nina den Heyer en Ben Oleana, directeur Sociale Woningbouw, erkennen de worsteling met de status van Bonaire als bijzondere gemeente. Toch zouden ze er weer op stemmen. Lees meer hier: 10 jaar na 10-10-’10: ‘Bonairiaan merkt nu pas positieve veranderingen’ |
