DEN HAAG – Aruba, Curaçao en Sint-Maarten hebben dringend meer leningen nodig om hun economie nog overeind te kunnen houden. Wat Den Haag aan eisen stelt, zit aan de rand wat juridisch kan en mag, vertelt Gerhard Hoogers, hoogleraar Staatsrecht, zondag in het NTR-programma Kwesties op NPO Radio 1.
CDA-Kamerlid Chris van Dam blijft achter het eisenpakket staan. “Het financieel beheer van de eilanden laat te wensen over, dat is na zoveel jaar wel duidelijk.’ Hoogers (Rijksuniversiteit Groningen) begrijpt de ‘politieke frustratie’, maar zegt dat door de eilanden onder druk te zetten in tijd van grote crisis, de juridische gelijkwaardigheid soms ver te zoeken is. “Je moet je wel houden aan het Statuut. Ik vind op dit moment dat Nederland voorstellen doet die echt op z’n minst op de rand komen van wat kan.”
Nederland eist zeggenschap over waar en hoe de eilanden moeten bezuinigingen. Zo moet Curaçao 12,5 procent korten op de loonkosten voor ambtenaren, wil het eiland meer leningen krijgen. De premiers van Aruba, Curaçao en Sint-Maarten vinden dat de Haagse voorwaarden inbreuk maken op hun autonomie.
Het tempo waarin Den Haag eist om te bezuinigen leidde al tot protesten op het eiland. “De eilanden hebben ook gewoon vakbonden en cao’s waar ze aan gebonden zijn.Dit zou in Nederland ondenkbaar zijn. Het zou (premier) Rutte de kop kosten”, zegt Hoogers.
Controle op financiën
Premier Evelyn Wever-Croes van Aruba schreef een week geleden in een brief aan Rutte dat zijn kabinet haar land in een ‘verstikkende nekklem houdt’. Een groot discussiepunt is de oprichting van een Nederlandse autoriteit dat de leningen en projecten van de eilanden voor zeven jaar lang gaat beheren.
“Veel financiële autonomie blijft er inderdaad niet over, wanneer dit instituut ook gaat over onderwijs en sociale voorzieningen van de eilanden”, zegt Hoogers. “In dit instituut moeten minstens ook vertegenwoordigers zitten van de eilanden, niet alleen van Nederland.”
‘Statuut in het gedrang’
De spanningen tussen Den Haag en de eilanden liepen de afgelopen weken hoog op. De premiers van de eilanden zijn afgelopen vrijdag (nog) niet akkoord gegaan met de voorwaarden voor de derde tranche coronasteun. Zij willen het eerst aan hun parlementen voorleggen.
Uiteindelijk heeft Nederland bij onenigheden via de Rijksministerraad in de praktijk het laatste woord. Ook mogen de eilanden niet lenen zonder toestemming van de Rijksministerraad. Op die manier zijn de eilanden in crisistijd overgeleverd aan Nederland.
‘Het Koninkrijk is een familie maar, wel met een samenlevingscontract’
-Hoogleraar Gerhard Hoogers
“We zijn een familie”, benadrukt Van Dam in de uitzending over de relatie tussen Nederland en de eilanden. “Als het spannend wordt dan halen we het Statuut erbij, maar het moet over de liefde gaan.” Hoogers is het ermee eens dat het Koninkrijk ‘een familie’ is, maar: “wel met een samenlevingscontract. Daar moeten we ons aan houden.”
De hoogleraar wijst erop dat het Statuut – dat de eilanden en Nederland in 1954 hebben ondertekend – boven de grondwet staat. “In het Statuut staat hoe we met elkaar moeten omgaan, dat de eilanden zelfbeschikking hebben en op wat voor manier we kunnen samenwerken in het Koninkrijk.”
Corruptie
Het CDA-Kamerlid zegt weg te blijven bij het heersende beeld in Nederland dat de eilanden getergd worden door corruptie en een bodemloze put zouden zijn. Iets wat zijn collega’s Ronald van Raak (SP) en Andre Bosman (VVD) wel vaker aanhalen als het om de eilanden en geld gaat. “We hebben hier ook fraude, kijk maar naar de gemeenteraad in Den Haag.”
Schuldsanering
De strakke lijn die staatssecretaris Knops (CDA) zet voor de financieringen blijft Van Dam terecht vinden. “Curaçao en Sint-Maarten hebben aan het begin van de staatkundige vernieuwingen schuldsanering gehad. Ze begonnen dus met nul. Dat is na tien jaar enorm opgelopen.”
Volgens hoogleraar Hoogers klopt dat niet helemaal. “De schulden van de voormalige Nederlandse Antillen zijn gesaneerd. De schulden van Curaçao blijven bij Curaçao en zo ook met Sint-Maarten. Het startpunt was nooit nul.”
