Naomi de Gruijl zette zich als voorzitter van de Cannabis Vereniging Bonaire in om wiet op het eiland te legaliseren. Hoewel ze met hoop aan deze missie begon, kwam ze er al snel achter dat dit voorlopig niet zou gaan gebeuren. “Wie weet in de toekomst, maar nu is het eiland er nog niet klaar voor”, concludeert De Gruijl, die inmiddels weer fulltime in het toerisme werkt. De Gruijl voerden gesprekken met de bevolking, de politiek en verschillende organisaties binnen en buiten Bonaire en deelt nu voor het eerst haar bevindingen.
Angst voor verlies van het kunuku leven
Naomi de Gruijl werd geboren op Curaçao en woonde daarna op Aruba en Sint-Maarten. Op 8-jarige leeftijd kwam ze voor het eerst op Bonaire. “Tot mijn 12e woonden we hier. Op Aruba deed ik mijn middelbare school en ik studeerde in Nederland. Sinds 2014 ben ik weer voorgoed terug op Bonaire.”
Haar grootste drijfveer om zich voor legalisatie op Bonaire in te zetten, had vooral te maken met de toekomst van Bonaire, legt De Gruijl uit. Ze maakt zich zorgen over het verdwijnen van het plattelands leven. “Als wij niet iets gaan doen met ons land waar we trots op kunnen zijn en wat geld inbrengt voor het eiland, dan is mijn angst dat wij dat deel van onze cultuur; het planten, het teelten, het kunuku leven, gaan verliezen.”
“Als opa een keer per jaar maishi chiki (kleine maïs) plant, gaat die kleinzoon op een gegeven moment ook denken; oké opa ik ga wat anders doen met dit erf en de eerste de beste die mij geld gaat aanbied, daar verkoop ik het aan. Maar helaas zijn het niet onze mensen die die stukken land kopen. Ik zie beetje bij beetje onze mensen verdwijnen.”
De situatie nu
Momenteel is het gebruiken en verkopen van cannabis op Bonaire verboden. Je kunt alleen met een doktersverklaring medicinale wiet krijgen. Via de Opiumwet zou cannabis, net zoals in Europees-Nederland, gedoogd kunnen worden. Het Nederlandse kabinet zou hier open voor staan, maar heeft als harde voorwaarde de lokale politiek dat eerst zelf moet willen. Een verzoek van de Eilandsraad van Saba in 2022 aan Nederland om het gedoogbeleid gelijk te trekken, werd om die reden afgewezen; Bonaire en Sint-Eustatius zagen het niet zitten.
Hoewel het illegaal is, is wiet op straat en via contacten op sociale media gewoon verkrijgbaar op Bonaire, bleek eerder al uit rondgang op straat. “Maar het wordt natuurlijk niet gereguleerd. Het blijft criminaliteit”, vertelt de Gruijl.
“Maar het gaat om veel meer dan alleen het roken; ook het toegankelijker maken van medicinaal gebruik, inkomsten voor het eiland en de dingen die je met het product kan doen. Zo kun je er bouwmaterialen van maken, papier en karton.”
Veel mensen pro, maar angst om zich uit te spreken
“Wat ik heel mooi vond en dat geeft me wel hoop, is dat veel mensen tijdens gesprekken meteen zeiden; ah ja ik gebruik de cannabisolie en dat helpt me met dit en dat”, vertelt De Gruijl. Maar op het moment dat je zegt: oké laten we onze stem horen, dan is het: ‘oh nee dat kan ik nog niet, dat mag nog niet of dat wil ik nog niet’. Het is momenteel nog een te groot taboe voor Bonaire.”
Wat De Gruijl ook verbaasde, was dat de Europese-Nederlanders ook erg tegen waren. “Er worden zoveel verhalen verteld van Amsterdam dat wordt overspoelt door toerisme, maar dat is niet alleen daardoor. Bovendien zijn wij een eiland en kunnen we controleren hoeveel er binnenkomt. Het kan ook juist een andere vorm van toerisme brengen”, zegt De Gruijl. “Ik had bijvoorbeeld contact met een moeder wiens dochter epilepsie had. Zij zochten echt naar vakantieplekken waar ze haar medicatie mee kon nemen en indien nodig ook aan nieuwe kon komen.”
Politiek bestuur: ‘dus dan kan ik blowen tijdens de Eilandsraadsvergadering?’
Vanuit de politiek was er volgens De Gruijl nog geen bereidheid om zich in te zetten voor een gedoogbeleid of legalisatie. “Face to face waren ze heel vriendelijk en open. De meesten zeiden dat het een thema is waar over gesproken moet worden, maar dat hun prioriteiten als politieke partij momenteel ergens anders liggen. Zoals bij armoede. Fair enough.”
Maar De Gruijl was wel verbaasd over de bekrompenheid van sommige politieke leiders. “Die zeiden: ‘Als het hier legaal wordt, betekent dat dat ik hier in de Eilandsraad kan zitten blowen?’ Dat was wel een grote schok voor mij. Je drinkt nu toch ook geen alcohol tijdens vergaderingen en roken doe je toch ook buiten?”
De bijzondere gemeente Bonaire zou in 2021 onderzoek doen naar een gedoogbeleid en de impact hiervan op de samenleving. Volgens De Gruijl is dat onderzoek er nooit van gekomen. “Niemand die er wat van wist.”
Waarom mag het in Europees-Nederland wel en in de bijzondere gemeenten overzee niet?
De Gruijl sprak ook met rechters en advocaten. “Die zeiden dat het voor hen vreemd is en dubbel. Dat ze vanuit Nederland hier komen en hogere gevangenisstraffen moeten geven voor softdrugs dan in Europees-Nederland.
“Off the record vertelt de politie dat het ze minder werk zou kosten als het legaal zou worden. Vandaar dat ze ook zeggen; cannabis wordt eigenlijk al gedoogd. Ik ruik echt wel dat er iemand aan het roken is, maar heb ik daar vandaag zin in? Ze weten wie planten, ze weten wie verkopen, want het zijn altijd dezelfde mensen. But we can’t lock them up forever.”
Eerst legalisatie in Nederland nodig
Volgens De Gruijl kan cannabis pas echt gelegaliseerd worden als dit in Nederland ook gebeurt. “Het enige wat ze nu hier zouden kunnen doen, is gedogen. Maar eigenlijk gebeurt dat al een beetje”, vertelt De Gruijl. “Niet zoals in Nederland, maar bepaalde dingen worden door de vingers gezien en het is beschikbaar bij de apotheek voor mensen met een doktersbrief.”
Toch is het niet heel makkelijk om cannabis via de dokter te krijgen, weet De Gruijl via gesprekken met bewoners. “Je hebt handtekeningen nodig van twee specialisten. Ik heb geprobeerd om met een van hen in gesprek te gaan, gewoon om kennis te verwerven, maar ze wilde niet het label krijgen van ‘drugsdealer’. Er ligt zo een enorm label op cannabis, terwijl dokters veel ergere dingen voorschrijven”, verzucht De Gruijl. “Daarbij komt alle wiet nu uit Nederland, wat ook heel duur is.”
Zijn er veel lokale mensen met planten thuis? “Ze zijn er wel, maar hoeveel weet ik niet”, geeft De Gruijl toe. “De mensen die ik heb gesproken en die daar open over waren, waren veelal mensen van buitenaf en mensen met geld, dus die kunnen een boete best riskeren.”
Geen enkele bank wilde de stichting steunen
Uiteindelijk moest De Gruijl stoppen toen geen enkele bank haar wilde helpen om een rekening te openen voor de stichting. “Dat was voor ons een grote schok en de laatste druppel. Ze wilden niet geassocieerd worden met cannabis. Het maakte geen verschil dat we niks direct te maken hebben met drugs. Want dan zeiden ze ‘je weet nooit wat de toekomst brengt’.”
“Zoveel mensen wilden investeren, maar de meeste waren van buiten Bonaire of ze wilden wel, maar alleen op een bankrekening. Het kleine geld wat we kregen, kostte heel veel energie om te krijgen. Ik had genoeg gespaard voor een paar maanden, maar de laatste paar weken dacht ik alleen maar; ik sta 100 procent achter deze missie, maar ik moet mijn kind voeden. De stichting had gehoopt dat iemand anders het had willen oppakken, maar helaas.”
Stichting werd veel geassocieerd met coffeeshop
In 2023 sloot de enige coffeeshop van Bonaire. Ondernemer Ralph Nolen probeerde via allerlei wegen om wiet en hasj in zijn winkel te kunnen verkopen, maar tevergeefs. Daarom kon Nolen alleen maar producten verkopen voor het roken.
Coffeeshophouder Ralph Nolen
Foto: Archief Marit Severijnse
Het feit dat Nolen de Cannabis Vereniging Bonaire was begonnen met de missie om in de coffeeshop te mogen verkopen, heeft hun grotere missie voor het eiland ook tegengezeten, denkt de Gruijl. “Het maakte niet uit hoe vaak ik mensen probeerde uit te leggen dat het niet alleen om het roken ging, de coffeeshop had toch een label en dat blijft je achtervolgen. Daar moest ik ook realistisch naar kijken.”
De toekomst
Hoewel De Gruijl ziet dat de tijd nu niet rijp is voor een gedoogbeleid of legalisatie op Bonaire, is ze wel optimistisch over de toekomst. “Bonaire heeft belangrijkere punten op de agenda, maar het feit dat de mensen er op een bepaalde manier wel voor openstaan, geeft mij hoop. Al moet er nog veel meer kennis komen om de taboe te kunnen verwijderen.”
Hoe zit het eigenlijk op de andere BES-eilanden? De Gruijl: “Met Saba had ik wel contact. Daar zijn de mensen van de Eilandsraad, in tegenstelling tot hier, juist enorm geïnteresseerd om het te legaliseren en als eiland zijn ze pro. Sint-Eustatius lijkt een beetje op ons qua situatie; de Eilandsraad is wegens geloof tegen, maar het eiland is pro, dus het wordt wel gebruikt, gerookt en geplant.”
