19 december 2022 zou volgens de Nederlandse regering ‘de eerste dag van een nieuwe pagina in de geschiedenis zijn die we nog samen moeten schrijven’. Twee jaar na de slavernijexcuses merken de grassroots- organisaties nog geen soepel verloop voor het verhaal achter de komma. Het proces verloopt op verschillende vlakken niet soepel en daar wil stichting Plataforma Nacional Herencia di Sclavitud na Aruba (PNHSA) verandering in zien.
De stichting, die sinds september officieel werd opgericht, is de officiële gesprekspartner van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) als vertegenwoordiger van de gemeenschap en de grassroots- organisaties op Aruba als het gaat om de fondsen voor het slavernijverleden. Zij ziet verschillende beslissingen die genomen worden zonder overleg met de eilanden en voordat er formeel een aanvraag ingediend is, legt voorzitter Sharina Gumbs uit.
Acht ton van het slavernijfonds
Zo is er deze week een motie aangenomen in de Tweede Kamer om acht ton van het slavernijfonds – dat bestemd was voor uitvoeringskosten voor subsidieaanvragen- in te zetten voor grensbewaking. In de Nederlandse media stelt initiatiefnemer Joost Eerdmans (Ja21) dat 200 miljoen voor bewustwording ‘teveel van het goede’ is en vindt hij acht ton uitgeven voor aanvragen van subsidies ‘echt van de zotte’.
Volgens staatssecretaris Zsolt Szabó van Koninkrijksrelaties zal het inkorten op de uitvoeringskosten geen invloed hebben. “We zullen iets meer ‘lean’ en ‘mean’ aan de slag moeten. Er is nog voldoende geld beschikbaar om die uitvoeringsorganisatie neer te zetten. En als we in de problemen komen dan zullen we tijdig acteren”, zei hij op vragen van Caribisch Netwerk.
Szabó stelt dat de fondsen ook gebruikt kunnen worden voor ‘economic empowerment’. “Ik heb in mijn gesprekken op de eilanden gezien dat veel mensen zeggen oké, dat hebben we gehad, we willen ook weer vooruitkijken.” Volgens hem staat in de regeling dat je middelgrote tot grote projecten in kan zetten voor economic empowerment of voor dingen zoals sport en gezondheid. “Als er maar een haakje is met het verleden”, zegt hij.
Maar daar is stichting PNHSA het niet met hem mee eens. Het inkorten op de uitvoeringskosten zal absoluut invloed hebben op het proces, stelt PNHSA. Als gevolg hiervan zal komend jaar geen werkweek voor afstemming tussen de eilanden plaatsvinden. Ook zal een deel van de ondersteuning die nodig was om uitvoering te geven aan het schrijfproces van de actieagenda’s en de communicatie naar de bevolking op de eilanden wegvallen, aldus de stichting.
“De beschikbare fondsen zouden volledig voor de sociale initiatieven, beleidsinitiatieven en herdenkingsprojecten gebruikt moeten worden. En als je kijkt naar de uitspraak op zich en de houding van de staatssecretaris, dan gaat dat een beetje te ver”, zegt Gumbs. “Gezien de autonome positie van Aruba is het niet op zijn plaats dat een staatssecretaris die opstelling heeft zonder onderzoek of enige basis, vind de voorzitter. “Het zou zorgvuldiger zijn geweest als de staatssecretaris vooraf zijn huiswerk doet en niet afwacht wat de resultaten van zijn acties zullen zijn.”
Sinds januari 2024 was PNHSA als burgerinitiatief actief in gesprek met de Arubaanse gemeenschap. Vlnr: Clifford Rosa (lid van PNHSA), Sonny Richardson (bestuurslid), Giselle Sint Jago, Marlien Dokman (secretaris), Sirelda Jackson (bestuurslid), Shirley Caines (penningmeester) en Sharina Gumbs (voorzitter). Foto’s Melissa Stamper
De aannames dat er te veel geld is voor maatschappelijke initiatieven klopt niet, vindt PNHSA. Na community gesprekken te hebben gevoerd met Arubaanse afstammelingen van tot slaafgemaakten blijkt er een grote behoefte om het onderwerp slavernij aan te kaarten, niet alleen voor bewustwording over dit verleden maar ook over de gevolgen van dit verleden die in het heden nog doorwerken. De stichting is juist bang dat er te veel projecten zijn en er niet genoeg geld hiervoor zou zijn.
Slavernijverleden onderbelicht
Gumbs legt uit dat er op Aruba een achterstand is ten aanzien van informatievoorziening over het slavernijverleden. “Als je kijkt naar de scholen en wat daar onderwezen wordt, is het minimaal. En de gemiddelde Arubaan, die weet heel weinig over ons verleden ten aanzien van slavernij. Dat moet ingehaald worden”, zegt ze.
1 juli 2024 werd op initiatief van PNHSA en verschillende grassroots-organisaties de eerste ‘Emancipation Day March’ gehouden.
Ook bestuurslid Sirelda Jackson merkt de behoefte aan meer zichtbaarheid van het slavernijverleden. “In beeldvorming is dat amper zichtbaar en tijdens onze bijeenkomsten konden mensen zich echt uiten en gaven aan dat taboe ook uit hun eigen opvoeding wordt overgedragen, het is transgenerationeel. Dat getuigt van de noodzaak om aan bewustwording en aan empowerment te doen”, stelt Jackson.
Erover praten wordt eerder omschreven als een minderwaardigheidscomplex, legt secretaris Marlien Dokman uit. “Terwijl het niks daarmee te maken heeft, maar dat is het beeld wat het systeem eigenlijk wil geven”, zegt ze.
Aruba uitgesloten van Herdenkingscomité
Ook bij de oprichting van het Herdenkingscomité Slavernijverleden verloopt het niet soepel. Voor dit comité is 8 miljoen euro uitgetrokken is maar recent is door de voorzitter van de herdenkingscommissie tijdens een presentatie bekend gemaakt dat 40 procent van het bedrag ingehouden wordt voor overheadkosten. “Dus er wordt een budget beschikbaar gesteld en veertig procent van dat budget is voordat er al één project is ingediend al weg”, stelt Gumbs.
Daarnaast wordt Aruba door bureaucratische tape uitgesloten van het comité. Het bedrag bestemd voor het comité zou verdeeld worden onder leden uit alle zes de eilanden maar omdat de Arubaanse regering zich terugtrok van de gesprekken over het slavernijverleden is er nu geen aangestelde vertegenwoordiger voor Land Aruba. Dat betekent dat het geld dat voor Aruba was bestemd, niet beschikbaar gesteld wordt. “We hebben op 29 oktober met de herdenkingscommissie gesproken en gevraagd of we namens de achterban op Aruba deel mogen uitmaken van de herdenkingscommissie. Tijdens dit gesprek is aangegeven dat het niet kon en dat zij zich aan de regels moeten houden”, zegt penningmeester Shirley Caines.
Maar tot nu heeft PNHSA geen formele reactie gehad. “In de statuten van de herdenkingscommissie staat niet vermeld dat een land niet zou mogen participeren wanneer de regering niemand aanstelt. Wij vragen ons daarom af of dit betekent dat Aruba niet de kans krijgt om te participeren in het sturen van de projecten? De gedane uitspraken en het ontbreken van formele correspondentie vanuit de herdenkingscommissie dat dit weerlegt, lijkt ons eiland en onze gemeenschap te benadelen”, zegt Caines.
Geen vertegenwoordiger
Eind oktober heeft de Arubaanse overheid in een brief nogmaals bevestigd dat bij hun standpunt blijven om geen vertegenwoordiger aan te wijzen voor het herdenkingscomité. “Ze vonden het niet nodig om gehoor te geven aan het verzoek van PNHSA om een Landsbesluit toe te wijzen. Hierdoor worden slechts de drie eerder ingediende projecten van de regering toegezegd, terwijl de projecten die voortkomen uit de community gesprekken niet door BZK worden geaccepteerd”, aldus Gumbs. Maar zo ver laat de stichting het niet komen en zoekt nu actief naar een oplossing.
“Wat ik jammer vind is dat de regering niet over nadacht om iemand aan te wijzen nadat zij zich terugtrok. Dat vind ik respectloos omdat het de geschiedenis en ontwikkeling van de nazaten in gevaar brengt en hierdoor ook de ontwikkeling van de gemeenschap in de weg staat”, vindt Caines.
Ook Gumbs vindt de houding van de overheid opmerkelijk. “Op het moment dat je als bewindspersoon zegt wij gaan niet aan tafel zitten om te praten over slavernij dan zeg je ook er was geen slavernij op Aruba. Door als Arubaanse overheid die houding aan te nemen, ontken je je volk, ontken je een deel van je bevolking. Wellicht is dit een manier om ervoor te zorgen dat er geen verandering komt in het bewustzijn van de gemeenschap”, stelt ze.
“Maar dat gaat niet gebeuren, we gaan gewoon verder, wij laten ons niet meer ontkennen. Als leden van het platform komen we op voor onze mensen”, aldus Gumbs.
