Op 4 mei werd Curaçao het westelijke deel van het eiland, getroffen door een ongekende hoeveelheid neerslag. Volgens de Meteorologische Dienst viel er in slechts enkele uren ongeveer 310 mm regen, een hoeveelheid vergelijkbaar met het totaal van de vier natste maanden in Nederland. De dammen, bedoeld om dergelijke regenval op te vangen, deden hun werk, maar konden niet voorkomen dat hele wijken onder water kwamen te staan.
Op Bandabou staat de woning van Stichting Siloam. De stichting vangt kwetsbare kinderen op en biedt hulp in de vorm van warme maaltijden en distribueert tweedehands spullen in buurt. Het terrein van de stichting loopt schuin af naar de straat waaronder dammen lopen die overtollig regenwater moeten afvoeren onder de weg door naar het laaggelegener gebied.
Maar in plaats van afvoeren, ziet Robert de Vries, eigenaar van Siloam het water alleen maar stijgen. Tot dat de keuken, die een meter boven de grond gebouwd is, onder water komt te staan.
‘Awa pa Kòrsou’: Een samenwerking voor waterbeheer
In reactie op deze uitdagingen hebben lokale organisaties zoals Caribbean Research and Management of Biodiversity (Carmabi), Stichting Monumentenfonds Curaçao, Stichting NAAM, Stichting Mongui Maduro en de Universiteit van Curaçao (UoC) hun krachten gebundeld in het project ‘Awa pa Kòrsou’.
Dit initiatief, gecoördineerd en gesubsidieerd door het Monumentenfonds en Erfgoed Deal richt zich op het verbeteren van kennis en inzichten over droogte, hitte-stress en overstromingen. “Met het project ‘Awa pa Kòrsou’ willen de diverse organisaties niet alleen meer kennis maar ook bewustwording creëren over hoe we actief kunnen inspelen op mondiale klimaatproblemen,” benadrukt projectleider Jonathan Jukema, directeur van het Monumentenfonds.
Het belang van rooien en dammen
Curaçao’s landschap beschikt over een complex netwerk van rooien en dammen, natuurlijke watergeulen die essentieel zijn voor het watermanagement op het eiland. Deze geulen, die historisch gebruikt zijn sinds de eerste bewoning ongeveer 6000 jaar geleden, spelen een cruciale rol in het vasthouden en omleiden van het zoete regenwater.
“De stroomgebieden van de rooien waren eeuwenlang sturend in de locatiekeuze voor woonplaatsen, hòfi’s, plantagebouw en waterbeheer,” vertelt Jukema.
Men maakte dan in een rooi opeenvolgende dammen die elk een deel van het regenwater tegenhielden. Aan het begin van de rooi waren deze dammen nog klein. Dichter bij de zee waren de dammen groter, want de rooi ontving ook water uit zijrooien en zijrooien van zijrooien. De hoeveelheid water achter een dam neemt dus toe naarmate het dichter bij de zee komt.
“Als je het water over de rand van een dam laat stromen zal de dam worden beschadigd en kan mogelijkerwijs instorten”, vertelt ingenieur Paul Stokkermans, directeur van Scientegia Solutions en oud-directeur van Carmabi. “Een goed gebouwde dam heeft daarom een versterkt lager punt (sakadó in het Papiaments) waar het water kan doorstromen nadat het gebied achter de dam vol is gelopen met water.”
Hevige regenval
Als het hard regent zal dus nooit al het water worden tegengehouden. Het overtollige regenwater stroomt via de sakadó gewoon door. Stokkermans: “Het was ook nooit de bedoeling dat een dam al het regenwater zou tegenhouden. Als het niet veel regent kan een dam wel alles tegenhouden. Bij hevige regenval zal echter altijd water doorstromen.”
En dit is dus op 4 mei gebeurd. De hoeveelheid regenwater was zo groot dat de gebieden achter de dam meteen volliepen en het overtollige water via de sakadó gewoon doorstroomde tot aan de zee.
“Men denkt dan soms dat de dam is doorgebroken terwijl dit niet zo is. De dam heeft gewoon zijn werk gedaan”, aldus Paul Stokkermans.
Bebouwing in een rooi
Overtollig water stroomt dus altijd door via de sakadó. Wat voorkomen dient te worden is bouwen bij de rooi die het water van de sakadó verder geleidt richting de zee. “Het kan een tijd goed gaan maar als het heel veel regent verandert de rooi in een kolkende stroom water die alles vernietigt dat het op zijn weg vindt. Helaas neemt het bouwen in de afwateringsgebieden steeds meer toe. Dat is dus vragen om problemen”, aldus Stokkermans.