‘Afrikaanse invloeden duidelijk zichtbaar op Aruba’

1 augustus 2023 | Melissa Stamper

De Afrikaanse erfenis op Aruba komt niet alleen door de slavernij maar ook door de invloeden van migranten migranten met een Afrikaanse afkomst die later kwamen. “Dat heeft zeker invloed gehad op onze samenleving”, stelt cultureel antropoloog Gregory Richardson.

“Je ziet een grote instroom van mensen van Afro-Caribische afkomst in drie verschillende groepen”, vertelt hij in de podcast ‘Arubaanse Roots: het verborgen slavernijverleden’.

Eerst was er een gedwongen migratie van de tot slaaf gemaakte mensen uit Afrika. Met de komst van de raffinaderij in de vorige eeuw, zijn arbeidsmigranten uit de Engelstalige eilanden naar Aruba verhuisd. En in deze eeuw is er een nieuwe instroom van Spaanssprekende arbeidsmigranten.

Voorouders op andere eilanden
Door de migratie door de eeuwen heen vanuit de regio, is het voor veel Arubaanse nakomelingen van totslaafgemaakten moeilijker om hun familiegeschiedenis te achterhalen.

Richardson merkt die breuk in zijn eigen zoektocht naar zijn familiegeschiedenis. Om meer te weten over zijn voorouders komt hij niet ver in de archieven van Aruba maar moet hij in die van Sint-Maarten duiken.

De koloniale archieven van Aruba zijn gedigitaliseerd en inmiddels zijn ze ook aangesloten op het archiefproject waarin ook de namenregisters van Curaçao en Suriname voor komen. Maar nog niet alle eilanden zijn aangesloten bij dit project. 

“Bij migratie begin je eigenlijk opnieuw. Om meer te weten over het slavernijverleden, zouden deze Afro-Caribische groepen die na de afschaffing geëmigreerd zijn in de archieven moeten kijken van alle andere eilanden in de regio.”

Afrikaanse erfenis
Door de komst van meerdere migrantengroepen met een Afrikaanse afkomst ontstond ook iets nieuws op het eiland. “Deze creolisering gebeurde meerdere keren waardoor de Afrikaanse erfenis duidelijk aanwezig is in alledaagse dingen”, legt de cultureel antropoloog uit.

Voorbeelden hiervan zijn de Creoolse talen Papiaments en Caribisch Engels maar ook carnaval, calypso-muziek en ‘crioyo’ gerechten zoals de okra (jambo) of bruine bonen met rijst (arroz morro).

Vulgair en woeste volksvermaak
Het verbod op ‘vulgair’ dansen en het zomercarnaval in Rotterdam is een voorbeeld van hoe het slavernijverleden nu nog doorwerkt, stelt Richardson.

“We weten uit onze geschiedenis dat het verbieden van dans- en muziekvormen een vorm van onderdrukking zijn, Caribische mensen gaan zich juist meer uiten als zeingekaderd of onderdrukt wordt, legt Richardson uit.

Calypso-muziek en haar artiesten zijn buiten de context van carnaval weleens gelabeld als ‘ongepast, vulgair en dat ze ‘losbandigheid’ promoten, schrijft Richardson in zijn proefschrift ‘Sweet Breakaway’ waarin hij zich verdiept  in calypso-muziek op Aruba.

Gregory Richardon in gesprek met journalisten Melissa Stamper en Sharina Henriquez. (Foto: Edjean Semeleer)

Uit de koloniale archieven van Aruba blijkt namelijk dat ook de tambú-muziek, die net als calypso-muziek Afrikaanse elementen heeft, als ‘woeste volksvermaak’ werd gezien in tijden van de slavernij. Mensen moesten een vergunning hebben voor tambú spelen anders stonden er zelfs zweepslagen tegenover.

Op de eilanden en ook in Nederland reageerden mensen dit weekend verontwaardigd op het verbod dansen en het gebrek aan kennis over Caribische cultuur: ‘zij (de organisatie, red.) weten niet eens het verschil tussen bubbling en whining en kennen onze cultuur dus niet’ was een van de boze reacties online.

Verschillende deelnemers maakten gebruik van de gelegenheid tijdens de zomercarnaval om zich dansend te verzetten tegen het verbod.

‘Goed of slecht haar’
Het blijft belangrijk om onderwerpen zoals systemisch racisme bespreekbaar te maken, want ook dat is een doorwerking van het slavernijverleden. Zo ook op Aruba, al wordt dat niet in duidelijke woorden gezegd, stelt hij.

Vaak realiseren Arubanen zich niet dat ze vooroordelen hebben die ingebakken zijn, zoals praten over ‘goed’ en ‘slecht’ haar, of het praten van ‘drecha raza’ (‘rassenverbetering’), legt hij uit.

Ook Arubaanse Cultuurminister Xiomara Maduro heeft deze vorm van colorism aangekaart tijdens een persconferentie twee weken voor de herdenking van de slavernij.

“Wij moeten als Koninkrijk gaan helen. En dat vertaalt zich dan ook op een maatschappij dat niet discrimineert op basis van huidskleur of het feit dat iemand krullend haar heeft of niet. Veel meisjes tangen nog steeds hun haar omdat we nog steeds de kolonisator als schoonheidsideaal hebben.”

Het blijft moeilijk om discriminatie helemaal uit te roeien, maar mensen moeten er wel over kunnen praten, aldus Richardson.