‘Geef mensen met schuldproblemen een eerlijke kans’

20 juni 2023 | Joan de Windt

Jarenlang zag Jurenne Hooi wat geldproblemen met mensen doet in Nederland; ook onder Caribische Nederlanders. Wat voor hulp werkt wél? Ze schreef daar een boek over: Eigen schuld. Hoe we zorgen dat mensen met enorme schulden hun leven weer op orde krijgen.

Ze geboren op Curaçao, dochter van een politieman en houdt nu toezicht op grote organisaties in Nederland. Meer dan 12 jaar werkte ze als bestuurder bij stichting MaDi, die mensen helpt met onder andere schuldproblemen.

Steeds zag ze hoe wanhopig mensen werden van financiële stress. “Er was een mevrouw bij wie ik de dood in de ogen zag. Ze wilde voor de trein springen. Ze zou drie kleine kinderen onder de 12 jaar moederloos achterlaten.”

‘Probleem van de hele samenleving’
Ze verbaast zich over de aanpak van de Nederlandse overheid. “Mensen die in de schulden zitten krijgen te maken met enorm veel gemeentelijke regelingen. 27 om precies te zijn!” Schulden zijn niet een individueel probleem, maar een maatschappelijk probleem, zegt ze.

Dr. Jurenne Hooi. Foto: Jerome de Lint

In Nederland zit één op de vijf huishoudens in schulden, wat vaak leidt tot bijvoorbeeld huiselijk geweld, gezondheidsklachten, vroegtijdig schoolverlaten, problemen met justitie en ziekteverzuim.

‘Hulp is vernederend, duur en vooral ineffectief’
“Want zijn er mensen die na zo’n schuldhulptraject duurzaam op eigen benen kunnen staan? Nog te weinig. En de schuldhulpindustrie? Die groeit ondertussen lekker door, tot bizarre proporties. De hulp wordt als vernederend ervaren, is duur en vooral ineffectief.”

“Het heeft geen zin om mensen die lijden aan armoedestress te vragen om papieren uit te zoeken en mee te nemen naar het gesprek met de schuldhulpverlener. Door de stress verandert hun gedrag; ze kunnen niet meer plannen, organiseren of taken uitvoeren.”

“Bij baby’s die geboren worden uit ouders die aan financiële stress lijden zien de hersenen er anders uit dan bij gezonde baby’s. De hersenkwabben sluiten niet goed en dit kan wel 15 IQ-punten schelen.”

Armoedestress
Waarom kloppen mensen pas aan voor hulp wanneer ze op het punt staan hun huis uitgezet te worden? “Schaamte houdt hen tegen, wat vaak tot crisissituaties leidt. Als je in de schulden zit, wacht alsjeblieft niet lang met hulp zoeken.”

Armoede en problematische schulden zijn vaak het gevolg van persoonlijke geschiedenissen, maar ook door problemen die generaties lang binnen de familie bestaan.

“Als ik maar nu te eten heb, hoor ik cliënten vaak zeggen, ook binnen het Koninkrijk. Wie hosselt (‘lora man’), heeft geen goede relatie met geld. En wat opvalt is dat de relatie met geld nóóit een onderwerp van gesprek is, terwijl dat juist zo nodig is om een gezonde relatie met geld te ontwikkelen.”

‘Durf te dromen zoals Oprah’
Hooi besloot in samenwerking met de hulpverleners en cliënten, tot een heel andere aanpak. Cliënten kregen een coach, en tijdens de bijeenkomst werd er niet gelijk gevraagd hoe ze van plan zijn de schulden aan te pakken. “Maar wel: wat zijn jouw dromen?”

Aan de coaching deed ook Stedman Graham (de verloofde van Oprah Winfrey die zelf in grote armoede opgroeide in New York) mee. Eerst in het echt, later via beeldbellen. Ook Oprah verscheen zo nu en dan in de Zoom, vertelt Hooi.

“Dit werkte inspirerend voor de cliënten. Ze voelden dat ze serieus werden genomen en dat hun dromen ertoe deden. Een vrouw met zes kinderen, slachtoffer van de toeslagenaffaire, die meer dan acht jaar aanklopte bij de schuldhulpverlening en telkens uitviel, woonde twee jaar bij haar zus en partner in een tweekamerwoning.”

“Na deelname aan dit project was ze binnen vier jaar schuldenvrij. Ze heeft nu een eigen woning, een opleiding tot kraamverzorger afgemaakt en een baan. Haar oudste dochter doet nu een hbo-opleiding.”