In 2023 sloegen natuurbeschermers op Bonaire al alarm vanwege een zeer besmettelijke koraalziekte. Bijna twee jaar later is de situatie alleen maar erger geworden; de Stony Coral Tissue Loss disease bevindt zich inmiddels overal en marinebioloog Roxanne Francisca (natuurorganisatie Stinapa) spreekt nu echt van een natuurramp. “Als we het nu niet gaan hebben over echte (misschien radicale) ingrepen, is er een grote kans dat Bonaire in 2050 geen rif meer heeft.”
Vooral grote koralen zijn getroffen door de ziekte en dat zijn juist de soorten waar het rif niet zonder kan, vertelt Francisca. “De grote hersenkoralen zijn echt onze ‘reefbuilders’ die groot kunnen worden en normaal gesproken jaren, decennia, soms zelf eeuwen oud kunnen worden. Ze vormen echt de basis van de structuur van het rif, maken dat vissen delen hebben om in te schuilen en kunnen beter tegen bijvoorbeeld orkanen dan kleinere koralen. Maar we zijn feitelijk alle grote hersenkoralen kwijtgeraakt. Soorten die eerst heel veel voorkwamen, zijn nu extreem zeldzaam geworden.”
Aantal algen en blauwalgen toegenomen
Francisca ziet ook dat het aantal algen en blauwalgen is toegenomen. Die maken een belangrijk onderdeel uit van het rif zolang ze in balans zijn, maar nu lijkt dat niet het geval. “Ze groeien over koraal heen wat dode koralen sneller vernietigd. Het ziet er ook minder vibrant uit. En riffen die gedomineerd zijn door algen zijn minder divers en ook minder goed in staat om bescherming te leveren tijdens stormen.”
“Het is nog te vroeg om vast te stellen wat voor impact dit gaat hebben op bijvoorbeeld vispopulaties, maar ook hier verwachten we veranderingen”, zegt Francisca. Binnenkort worden er twee onderzoeken naar de gezondheid van het rif gedaan op het eiland. “Dan weten we nog meer over de impact.”
Regels iets versoepeld, maar ontsmetten duikspullen blijft belangrijk
In bepaalde delen van de kust van Bonaire was het lange tijd verboden om te zwemmen, duiken of snorkelen om te voorkomen dat de ziekte zich verder zou verspreiden. Nu de ziekte overal op Bonaire is, zijn die regels wat versoepeld. “In het natuurpark mag je nog niet duiken, maar wel weer snorkelen. Duikers van buitenaf vragen we nog steeds om voor hun eerste duik op het eiland hun spullen te ontsmetten, om te voorkomen dat er nieuwe ziektes binnen worden gebracht. En na hun laatste duik ook om te voorkomen dat wij de ziekte overbrengen naar andere plekken.”
Hoewel de lokale overheid de situatie in 2023 ‘zorgelijk’ noemde en een periode wekelijks met verschillende organisaties bij elkaar kwam, hebben ze er anno 2025 volgens Francisca nauwelijks aandacht meer voor. “Bonaire is nu bezig met de klimaattafel waar een klimaatplan voor het eiland opgesteld moet worden. Wij zullen zeker van dit moment gebruik maken om te pleiten voor het rif en de natuur in het algemeen.”
‘Vanuit Europees-Nederland is weinig concrete actie gekomen’
Stinapa, de beheerder van de nationale parken, had ook gehoopt op meer actie vanuit Den Haag. “Vanuit Europees-Nederland is weinig concrete actie gekomen. Er was in het begin wel wat aandacht, maar dat is niet meer het geval”, vertelt Francisca. “Wij vinden dat structurele bijdrages voor natuur nodig zijn, vooral met de uitdagingen van een groeiende bevolking en klimaatverandering.”
“Vanuit Den Haag komt wel geld beschikbaar voor de implementatie van het Natuur en Milieu Beleidsplan Caribisch Nederland 2020-2030”, zegt Francisca. “Op dit moment is een evaluatie van de eerste fase aan de gang, maar wij weten als natuurorganisaties nog niet wat er daarna met de financiering gaat gebeuren.”
Nog nooit zulke erge jaren voor het rif
“Het jaar 2023 was voor ons, sinds we zijn begonnen met monitoring, het ergste jaar dat we hebben gezien en 2024 was niet veel beter”, verzucht Francisca. “Naast de koraalziekte waren de afgelopen twee jaar door koraalverbleking ook heel erg voor het rif.”
Koraalverbleking (coral bleaching) gebeurt wanneer koralen onder stress staan door veranderingen zoals temperatuur en daardoor helemaal wit worden. “We merken echt dat de druk op het rif alsmaar blijft toenemen. Als we het nu niet gaan hebben over echte (misschien radicale) ingrepen, is er een grote kans dat Bonaire in 2050 geen rif meer heeft.”
Toch houdt Francisca hoop. “Maar, ik denk nog steeds dat als we het met zijn allen doen, er nog een kans is. Dit betekent wel moeilijke, en soms onpopulaire, beslissingen nemen.”
