ORANJESTAD/DEN HAAG – Inwoners op Sint-Eustatius hebben na twee en een half jaar weer een eilandsraad. Doordat de lokale politiek voor ernstige misstanden zorgde, werd het de enige Nederlandse gemeente zonder raadsleden.
Discriminatie, wetteloosheid, intimidatie, administratie waren niet op orde. De Nederlandse regering heeft in 2018 alle lokale politici ontslagen, zodat het het kabinet zelf de boel op orde kan brengen. De democratie komt nu stap voor stap terug; te beginnen met nieuw gekozen raadsleden.
Opvallend is dat de kiezers op Sint-Eustatius dezelfde vijf raadsleden hebben gekozen. Winnaar PLP van Clyde van Putten was daar tot de machtsovername verantwoordelijk en keerde zich fel tegen politiek Den Haag. Staatssecretaris Knops (Koninkrijksrelaties) noemt hij bijvoorbeeld ‘een moderne napoleon’.
Toch samenwerking tussen de aartsrivalen?
De twee gekozen partijen PLP (3) en DP (2) maken elkaar al jarenlang uit voor rotte vis. Op Sint-Eustatius zelf ziet de DP, een zusterpartij van het CDA, een samenwerking opnieuw somber in. Gelijk na de verkiezingsuitslag liet Koos Sneek (DP) al weten dat ‘de verschillen te groot zijn’.
Maar PLP deed donderdag zelf een opmerkelijke handreiking tijdens de eerste raadsvergadering. “De campagnetijd is voorbij. We moeten wel met elkaar samenwerken in het belang van de inwoners”, aldus Clyde van Putten. “We zullen dus een middenweg vinden met de DP, want we moeten de democratie volledig herstellen.”
Politiek Den Haag vreest voor (opnieuw) geruzie
Dat Den Haag zover had moeten gaan om een gemeentebestuur over te nemen, is uitzonderlijk. Met name PLP krijgt de schuld voor het wanbestuur en de geruzie.
“Goed dat er verkiezingen zijn gehouden, goed dat er een hoge opkomst was. Alleen je komt terug bij de oude verhoudingen”, aldus VVD-Kamerlid André Bosman. “Clyde van Putten was niet de meest coöperatieve. Ik heb geen behoefte aan die oude situatie.”
“De meerderheid van de bevolking verlangt naar de oude politieke situatie”, is de conclusie van SP-Kamerlid Ronald van Raak. Ook bij Chris van Dam (CDA) klinkt er wat teleurstelling. “Iedereen weet dat ik misschien bij de DP meer mijn hart heb liggen. Maar dít is de uitslag en de kiezer bepaalt.”
“De burgers hebben gekozen”, luidt de reactie van D66-Kamerlid Antje Diertens op de verkiezingen. “Ik zal mijn beste beentje voor zetten om mee te helpen het beste voor de Statianen te bereiken.”
Nevin Özütok (GroenLinks) is ‘blij’ dat die verkiezingen zijn gehouden ‘om de democratie te herstellen’. “Nu snel werk maken van de uitdagingen die er zijn voor de inwoners.”
Wie is de baas op Sint-Eustatius?
Maar de nieuw gekozen gemeenteraad van Sint-Eustatius heeft – als enige gemeente van Nederland – nog vrij weinig te zeggen. Normaal gesproken zijn raadsleden juist de baas over wat er in hun gemeente gebeurt. Raadsleden bepalen de lokale regels en plannen. Ze kiezen hun eigen lokale bestuurders en kunnen die zelfs ontslaan als ze niet goed functioneren.
Maar dat mogen de Statiaanse raadsleden nog niet. Waarom dan een verkiezing? Staatssecretaris Raymond Knops (Koninkrijksrelaties, CDA) wil de lokale democratie stap voor stap herstellen. Knops bepaalt samen met de Tweede Kamer wanneer die raadsleden klaar zijn voor meer macht.
Toch belooft Den Haag meer zeggenschap
De vijf raadsleden mogen wel vergaderingen oproepen en vragen stellen aan regeringscommissaris Marnix van Rij (CDA). Ook kunnen ze moties indienen, maar ze kunnen Van Rij nergens toe verplichten. Staatssecretaris Knops is uiteindelijk de baas.
Toch luidt de belofte van het kabinet vlak voor de verkiezingen dat de Statiaanse raadsleden ‘wel degelijk veel te zeggen hebben vanaf dag één’. De komende maanden zal moeten blijken in hoeverre deze belofte kan worden nagekomen.
Het zal nog jaren duren voordat de democratie volledig is hersteld op Sint-Eustatius. Waarschijnlijk vijf of zes jaar. Regeringscommissaris Van Rij denkt dat het sneller kan en wil met de raadsleden afspraken gaan maken.
De democratie stap voor stap terug |
| Stap 1: Een eilandsraad Sint-Eustatius kiest een eilandsraad. In oktober 2020. |
| Stap 2: Eigen bestuur De eilandsraad mag eigen bestuurders kiezen. Dus: hun gedeputeerden benoemen en ontslaan. De Nederlandse regering blijft in deze fase nog streng toezicht houden. |
| Stap 3: Budgetrecht De eilandsraad mag zelf weer bepalen hoe het publieke geld wordt verdeeld. Bijvoorbeeld voor sport, nieuwe wegen, culturele activiteiten, waar er op het eiland nieuwe bedrijfspanden of hotels mogen komen. |
| Stap 4: Lokale democratie hersteld, net zoals in andere gemeenten De regeringscommissaris – die daar onder staatssecretaris Knops toezicht houdt – vertrekt en maakt definitief plaats voor een burgemeester. Mogelijk pas in 2026. |
