Het blijft opvallend stil vanuit de regeringen op Aruba en in Nederland, ondanks de escalerende situatie tussen de Verenigde Staten (VS) en Venezuela. Dat zorgt voor toenemende onrust binnen de Arubaanse gemeenschap. Hoewel Nederland verantwoordelijk is voor zowel de buitenlandse betrekkingen als de defensie van het hele Koninkrijk, en Den Haag blijft herhalen dat er ‘geen urgentie’ is en de Arubaanse regering vooral verwijst naar die Nederlandse verantwoordelijkheid, ontstaat op het eiland het gevoel dat Den Haag dit als een ‘ver-van-mijn-bed’-show ziet. Dit terwijl dat bed letterlijk op 25 kilometer afstand ligt van Aruba.
Amerikaanse aanval in Stille Oceaan
De Joint Task Force Southern Spear heeft op 15 november opnieuw een vermeende drugssmokkelboot in de Stille Oceaan aangevallen. In opdracht van de Amerikaanse minister van Oorlog Pete Hegseth, werd er een dodelijke aanval uitgevoerd op een vaartuig dat volgens de VS werd bestuurd door een als terroristische organisatie aangewezen groep. Inlichtingen zouden hebben bevestigd dat de boot drugs vervoerde en een bekende smokkelroute volgde. Drie personen kwamen daarbij om. De aanval vond plaats in internationale wateren in het oostelijke deel van de Stille Oceaan. Het is al de 21ste aanval sinds begin september. Daarbij zijn in totaal meer dan tachtig doden gevallen.
Deze still die uit een video is geplaatst door het US Southern Command toont een aanval op een vaartuig op 15 november, uitgevoerd in opdracht van minister van Oorlog Pete Hegseth. (still: X US Southern Command)
Geen acute dreiging, zegt Defensie
In een reactie op vragen van Caribisch Netwerk laat een woordvoerder van het Nederlandse ministerie van Defensie weten dat Nederland niet betrokken is bij de Amerikaanse operaties, maar de situatie ‘nauwlettend in de gaten houdt’. “Er wordt continu informatie gedeeld tussen Defensie, Buitenlandse Zaken en de autoriteiten in het Caribisch deel van het Koninkrijk,” aldus de woordvoerder. “We begrijpen de zorgen van de bewoners van de eilanden. De oplopende spanningen hebben op dit moment geen negatieve impact op de reguliere inzet van Defensie.” Volgens het ministerie is er geen reden om extra capaciteit in te zetten of het dreigingsniveau te verhogen: “Wij zijn alert, maar er is geen sprake van een acute dreiging. De koninklijke marine voert de reguliere operaties in de regio uit.”
Defensie bevestigt wel dat er ‘voorbereiding bestaat op verschillende scenario’s’, maar herhaalt dat er ‘geen sprake is van acute dreiging’.
VS belangrijke handelspartner
Ook over het contact met de VS is de woordvoerder duidelijk: “Nederland is op de hoogte van de Amerikaanse militaire aanwezigheid in het Caribisch gebied, maar het gaat om een nationaal aangestuurde operatie van de VS. Het Koninkrijk heeft geen rol in die besluitvorming., ” Demissionair premier Dick Schoof bevestigt dat Nederland niet betrokken is bij de Amerikaanse acties. “Belangrijk is dat de spanningen in het Caribisch deel van het Koninkrijk niet verder oplopen. Amerika is onze belangrijkste handelspartner en ook de belangrijkste garantie voor onze veiligheid, dus vanuit die context kijken wij hiernaar. Tegelijkertijd zien we de geopolitieke spanningen toenemen, en ik begrijp dat mensen zich zorgen maken.”
Schoof geeft echter niet aan welke maatregelen Nederland neemt om de dreiging te de-escaleren of verdere spanningsopbouw te voorkomen.
Geen protocol voor lokale vissers
Volgens Defensie zijn geen specifieke waarschuwingen uitgegaan naar vissers of maritieme diensten op de eilanden. Ook de Arubaanse premier Mike Eman (AVP) zegt geen protocollen te hebben voor lokale vissers in deze situatie en geeft aan dat de Kustwacht de situatie samen met de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken blijft monitoren. Zodra dit gevaarlijk wordt, zal de Arubaanse regering op de hoogte worden gesteld.
Over de risico’s voor de scheepvaart benadrukt Defensie dat die verantwoordelijkheid bij de landen zelf ligt: “Defensie gaat niet over de risico’s voor de scheepvaart. Dat is een landsaangelegenheid voor Aruba en Curaçao. Voor Bonaire is dat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.” En hoewel de Amerikaanse aanvallen tot nu toe plaatsvinden in internationale wateren ver buiten de routes waar Arubaanse vissers normaal varen, blijft de situatie kwetsbaar, omdat niet te verifiëren is welk type vaartuigen de VS precies als doelwit kiezen. Het Pentagon, maakt geen gegevens openbaar over herkomst, snelheid of gedrag van de boten die worden aangevallen, waardoor onduidelijk blijft welke criteria worden gebruikt om een schip als ‘narcosmokkelaar’ te bestempelen. Uit gesprekken met Arubaanse vissers blijkt dat ze vooral in het zuiden tot zo’n 12–15 mijl en in het westen tot ongeveer 50 mijl opereren, maar sommigen komen dicht bij Venezolaans territorium rond Los Monjes of zelfs Islas Las Aves. In die grenszones neemt het risico toe door de verhoogde alertheid van Venezuela en het ontbreken van transparantie over de Amerikaanse identificatiemethode. Maar lokale vissers zijn volledig afhankelijk van hun vangst voor hun inkomen, waardoor zij ondanks de risico’s toch de zee op gaan.
Los Monjes ligt west van Aruba, bestaat uit drie rotsformaties, heeft een militaire basis en is Venezolaans gebied. Foto’s genomen vanuit een vissersboot.
Volgens Defensie benadrukt Nederland in zijn contacten met Washington het belang van regionale stabiliteit: “In onze gesprekken met de VS onderstrepen we dat de gevolgen voor de regio, inclusief het Caribisch deel van het Koninkrijk, zorgvuldig moeten worden meegewogen.”
Onrust groeit
En toch groeit de onrust onder inwoners. Door de nauwe banden met Venezuela, van familiecontacten tot fruitimport, vragen veel mensen zich af welke gevolgen de oplopende spanning kan hebben voor Aruba, zowel voor het gevoel van veiligheid als voor het toerisme, dat ook doorsijpelt in gesprekken online en zelfs in de publieke debatten over financieel toezicht als het gaat om goede banden behouden met Nederland ter ondersteuning.
Aruba en Curaçao hebben beiden een Forward Operating Location (FOL) met de Verenigde Staten. Dat betekent dat hun luchthavens kunnen worden ingezet bij Amerikaanse operaties, waardoor de eilanden zelfs zonder eigen betrokkenheid toch deel kunnen worden van een bredere escalatie in de regio. Vanuit deze locaties voeren Amerikaanse diensten en vluchten uit, zoals de Customs and Border Protection, de Kustwacht en maritieme surveillance-eenheden, in het kader van de bestrijding van drugshandel.
Marineschip vanuit Arashi Beach te zien. Foto Allan Jarvis
Op sociale media reageren toeristen verbaasd wanneer zij vanaf het strand Amerikaanse marineschepen zien liggen. De Caribische Gemeenschap en Gemeenschappelijke Markt (CARICOM) riep onlangs op om het Caribisch gebied als ‘Zone of Peace’ te beschermen, juist vanwege de enorme afhankelijkheid van toerisme in de regio.
Daarnaast speelt het migrantenvraagstuk opnieuw op. Eerdere crises in Venezuela leidden al tot een grote toestroom van ongedocumenteerde migranten naar Aruba, en inwoners vrezen dat een verdere escalatie in de regio opnieuw een migratiestroom op gang kan brengen die het eiland nauwelijks kan opvangen.
Volgens premier Schoof zijn er verschillende scenario’s uitgewerkt die rekening houden met ‘de afhankelijkheden van de eilanden die zouden kunnen wegvallen’. “Het is denkbaar dat dat gebeurt. Je moet daarop voorbereid zijn, ook al betekent dat niet dat het daadwerkelijk zo zal lopen”, zei hij tegen Arubaanse pers. Eerder in oktober zei de Arubaanse premier Eman dat er met crisismanagementteams is gesproken, maar deze plannen zijn tot nu toe nog niet met de bevolking gedeeld. Tegenover Caribisch Netwerk benadrukt Eman dat de Verenigde Staten blijven herhalen dat hun focus ligt op het intensiveren van de strijd tegen drugs in de regio. “Nederland bevestigt die lezing, en wij gaan uit van die informatie,” aldus Eman.
