Wie ooit op Sint Eustatius is geweest, heeft de bibliotheek gezien. De Gertrude Judson Bicentennial Public Library St. Eustatius, zoals de officiële naam luidt, is gelegen aan de rotonde bij het historische Fort Oanje in Oranjestad, aan de Fort Oranjestraat. Het ligt naast het filiaal van de Maduro Curiel’s Bank en tegenover de Kamer van Koophandel. Wie een bezoek brengt aan Oranjestad kan die bibliotheek nauwelijks gemist hebben.
Van oudsher is de bieb een oase voor leesgierige kinderen en volwassenen die boeken willen lenen. Dat gebeurt nog steeds. Maar de public library is in de afgelopen decennia veel meer geworden. Het biedt in de vakantie zomerkampen voor kinderen, het was lang een uitkomst voor mensen zonder internet die iets op een computer wilden opzoeken en tijdens de renovatie van de Government Guesthouse (waar onder meer rechtszaken worden gehouden en de Eilandsraad vergaderd) werd er zelfs naar de bieb uitgeweken. Die renovatie werd in 2019 afgerond.
Met andere woorden: GJB Public Library is bekend bij iedereen op het eiland. En wie als toerist er langs is gereden, is waarschijnlijk de ‘aan elkaar gebouwde’ gele huisjes opgevallen. Bij veel koninklijke bezoeken en van ministers en staatssecretarissen stond in de afgelopen decennia een bezoek aan de bibliotheek op het programma, of anders waren er activiteiten voor de deur.
Verscherpt toezicht
De Eilandsraad van Sint Eustatius heeft vorige week formeel besloten om de openbare bibliotheek van het eiland onder verscherpt toezicht te plaatsen vanwege zorgen over het beheer en de bedrijfsvoering. Zoals in elke kleine gemeenschap speelt de bibliotheek een belangrijke rol in Statia. De ingreep kwam niet overwacht, al lange tijd heeft de overheid laten weten dat er iets grondigs moet veranderen in ‘de gele huisjes’.
In een brief aan het bestuur van de bibliotheek worden langdurige problemen benoemd, zoals ‘een gebrek aan transparantie in het bestuur, het niet moderniseren van operationele structuren en het niet naleven van financiële rapportageverplichtingen’. Ondanks herhaalde hulpaanbiedingen van de overheid heeft het bestuur ondersteuning afgewezen, terwijl het wel om extra financiering heeft gevraagd.
Toegankelijkheid en onafhankelijkheid
De ingreep volgt na overleg met het Nederlandse ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de Nationale Bibliotheek, waarbij werd verwezen naar de wettelijke vereisten onder de Wet op de Openbare Bibliotheken. Volgens deze bepalingen moeten openbare bibliotheken waarden zoals toegankelijkheid, onafhankelijkheid en educatieve ontwikkeling waarborgen.
Als gevolg hiervan wordt er voor een periode van zes maanden een projectteam aangesteld om toezicht te houden op het bibliotheekbeheer, een gestructureerd bestuursplan op te stellen en de ontwikkeling van het personeel te waarborgen. Gedurende deze periode zal er maandelijks financiële ondersteuning worden verstrekt om de essentiële bedrijfsvoering te garanderen.
Ingreep vanuit eigen overheid
Bij de ingreep in de bieb is er trouwens een opvallend punt. Sint Eustatius is sinds 2010 een bijzondere gemeente van Nederland, samen met Bonaire en Saba. In 2018 greep de Nederlandse overheid (staatssecretaris Knops) in in het bestuur van het eiland, waarbij het Bestuurscollege naar huis werd gestuurd en er een regeringscommissaris werd benoemd omdat er heel grote zorgen waren over het bestuur.
In Saba werd onlangs nog ingegrepen door staatssecretaris Paul. In december 2024 legde ze een spoedaanwijzing op Stichting katholiek onderwijs Saba als het bevoegd gezag van de Sacred Heart School (SHS) omdat Den Haag zich zorgen maakte over de transparentie. Daarbij werd zelfs gedreigd met sluiting van de enige school op het eiland. En in Bonaire greep onlangs de waarnemend rijksvertegenwoordiger Jan Helmond in bij het beheer van de vuilstortplaats. De ingreep van de bieb op Sint Eustatius komt daarentegen vanuit de eigen overheid. En niet onverwacht, want na vele brieven en overleggen.
Misschien is dit ook een reden waarom de ingreep tot weinig emotionele racties heeft geleid. In tegenstelling tot de veel drastische ingreep in 2018, maar ook in vergelijkheid met de ingreep op Bonaire, zijn er geen rechtszaken gestart of heftige verhalen op Facebook geplaatst, wat wel bij eerdere ingrepen op de BES het geval was. Daarnaast merken de gebruikers er ook niet veel van.
“Het besluit heeft als doel de bibliotheek te beschermen in haar rol als dienstverlener voor de gemeenschap en ervoor te zorgen dat wordt voldaan aan de nationale normen voor openbare bibliotheken”, zo zegt de overheid van Sint Eustatius. De library blijft gewoon open en iedereen die dat wil kan boeken blijven lenen.
