Op Bonaire worden verschillende monumenten al jaren niet meer onderhouden. Stichting Monumentenzorg deelde al eerder haar zorgen over het feit dat hierdoor steeds meer monumentale panden vervallen of zelfs helemaal verdwijnen, terwijl er politiek geen enkele aandacht voor was.
Bijna twee jaar en een nieuw bestuurscollege verder, lijkt er eindelijk wat beweging in te komen; het nieuwe bestuurscollege heeft aangegeven serieus aan de slag te willen met de problematiek. “De betrokken vakgedeputeerde Anjelica Cicilia is gemotiveerd om het weer op poten te krijgen”, vertelt Hans Rietveld, directeur van Stichting Monumentenzorg. “Zij heeft ons gevraagd om ondersteuning. Daar zijn we heel blij mee.”
“Ik vond het jammer om te horen dat er jaren geen aandacht vanuit de overheid is besteed aan onze monumentenzorg”, reageert gedeputeerde Cicilia. “Daar was ik verbaasd over. Monumenten maken deel uit van onze cultuur en zijn van onbetaalbare waarde voor onze bevolking.”
Weinig concrete acties
Met het eerdere actieplan voor monumenten – het erfgoedplan 2019-2023 – werd nooit gestart, omdat deze pas in 2024 werd goedgekeurd door de eilandsraad. Inmiddels is er een nieuwe versie ingediend, maar het is volgens Rietveld precies hetzelfde plan. “Het is te treurig om waar te zijn. De laatste pakweg 5 á 6 jaar heeft het bestuur niks gedaan met de problematiek.”
Een afdeling binnen de overheid die zich bezighield met erfgoed werd wegbezuinigd. Ook op belangrijke congressen liet het lokale bestuur zich niet zien. “2,5 jaar geleden was hier bijvoorbeeld een driedaags congres van Dutch Caribbean Heritage Platform. Daar waren vertegenwoordigers van alle vijf eilanden, maar van Bonaire was er niemand! Terwijl er een directe lijn was met de staatssecretaris. Wij schaamden ons kapot.”
Hoewel Rietveld blij is dat er nu interesse is vanuit het lokale bestuur, voegt hij daar ook aan toe dat er concreet nog weinig is gebeurd. “Het zit allemaal in de voorbereidingsfase. Wij hebben opnieuw gekeken naar wat er al is, wat er moet gebeuren vanuit de overheid en waar wij een rol in kunnen spelen. Maar wat ze uiteindelijk gaan beslissen, daar heb ik geen kijk op.”
Monumenten blijven verdwijnen
Ondertussen zijn de monumenten er nog slechter aan toe of zelfs helemaal verdwenen. “Ik rij regelmatig door de wijken heen om te kijken. Dat is een tik van mij. Laatst was er in Rincon zomaar weer een weg”, vertelt Rietveld.
Monumenteigenaren slopen het en bouwen er iets nieuws voor in de plek. “Die ontwikkeling moet je niet te ver laten gaan, dan ben je al je gebouwde erfgoed kwijt. Maar wij kunnen er als stichting geen invloed op uitoefenen, want het is particulier eigendom.”
De laatste 30 jaar verdwenen er zeker 60 monumenten. “De politiek heeft hier altijd de mond vol over nos kultura, maar als het puntje bij paaltje komt, gebeurt er weinig. Daar loop ik pas 28 jaar tegenaan. Ik heb al een paar keer het bijltje erbij neergegooid, maar dan pak ik het toch weer op.”
Overheidssteun nodig
Om te zorgen dat de 800 monumenten op Bonaire niet verder vergaan, is het al jaren de bedoeling dat er elk jaar 50 monumenten op een ‘beschermde lijst’ komen te staan. Al 7 jaar staan daar slechts 25 monumenten op.
Bovendien betekent een plekje op de lijst ook niet dat deze monumenten daadwerkelijk beschermd worden. Monumenteigenaren moeten een bepaalde staat van onderhoud garanderen, maar krijgen daarvoor op dit moment geen overheidssteun. “Heel veel kleine monumenten zijn eigendom van mensen die echt geen cent te makken hebben”, aldus Rietveld. “Als de overheid hiervoor geen cent op de begroting heeft staan, gebeurt er niks mee.”
250 duizend per jaar nodig om monumenten te redden
Stichting Monumentenzorg schat dat er zo’n 2,5 ton per jaar nodig is om monumenten te redden. “In het eerste jaar geef je dat niet uit, dat zijn beslissingen die moeten groeien. Maar er zit nog wel wat werk in en er zullen echt harde beslissingen gemaakt moeten worden over de budgettering.”
De stichting probeert ook via fondsen in Nederland aan geld voor Bonaire te komen. “Nederland heeft behoorlijk wat geld voor monumenten”, zegt Rietveld. “Daar kunnen wel een paar ton voor Bonaire af om te beginnen. Maar het bestuur moet daarvoor wel geld reserveren op de eilandbegroting.”
Welke acties heeft de lokale overheid al genomen?
Volgens vakgedeputeerde Anjelica Cicilia zijn de meeste acties nog in de voorbereidingsfase, maar is het voor de lokale overheid wel duidelijk wat er moet gebeuren. Op de begroting zouden inmiddels structurele middelen zijn opgenomen voor monumentenbeheer en-behoud. “Om er zeker van te zijn dat onze monumenten de nodige aandacht gaan krijgen. Belangrijk hierbij is het wel samen doorpakken met de Stichting monumentenzorg. Hun rol in deze is essentieel.”
Ook is de bedoeling dat er weer een erfgoedafdeling komt binnen de overheid. “Die in samenwerking met onder andere Stichting Monumentenzorg zorg zal dragen voor het registreren, onderhouden en behouden van onze monumenten.”
Verder stelt Nederland bijna 1 miljoen beschikbaar om in Rincon monumentale woningen te herstellen. “We hebben een aanvraag ingediend voor de ‘Erfgoed Deal’ (een programma van de Rijksoverheid om gemeenten te ondersteunen bij projecten rondom erfgoed). Het is de bedoeling dat de Stichting Monumentenzorg hierbij ook een samenwerkingspartner zal zijn. Uiteindelijk besteden we een totaalbedrag van USD 1.936.000 aan restauratie en voorzieningen voor de wijk.”
“En met het Nationale Restauratiefonds (NRF) zijn ook positieve gesprekken gevoerd over middelen voor de restauratie van monumentale erfgoed”, aldus Cicilia.
Kijken wie de oude bouwtechnieken nog beheerst
Het gebrek aan genoeg personeel binnen overheidsinstanties is al langer een probleem binnen de groeiende samenleving van Bonaire. Zijn er straks wel voldoende mensen om al die monumenten te restaureren als het plan van de grond komt? Rietveld is bang van niet. “Daarbij moeten we ook gaan kijken wie de bouwtechnieken nog beheersen, zodat zij die door kunnen geven aan de jongere generatie.”
Volgens Rietveld zijn de oude bouwmaterialen hier in ieder geval nog voldoende. “Dat is het probleem niet. Die bouwmaterialen, zoals bijvoorbeeld koraalsteen, werden hier van de grond geraapt vroeger.”
Nieuwe generatie interesseren voor monumenten
Rietveld uitten tegenover Caribisch Netwerk al eerder zijn zorgen over de toekomst van Stichting Monumentenzorg. Hij vreest nog steeds een beetje voor het voortbestaan. “Bijna iedereen van ons heeft inmiddels de pensioenleeftijd bereikt. Moet je nagaan. Je wilt zo graag dat het van de grond komt. Maar als er nu geen serieuze stappen gezet gaan worden door het bestuurscollege dan geven wij het op. Op een gegeven moment mag de volgende generatie het een keer overnemen.”
Is de nieuwe generatie wel geïnteresseerd in monumentenzorg? “Het is een hele specifieke interesse, dus dat is wel een dingetje”, geeft Rietveld toe. “Maar het is onze droom om daar meer mee te doen. We willen bijvoorbeeld graag langs scholen met programma’s, videopresentaties en tekenwedstrijden.”
