Ruim twee jaar geleden deed Caribisch Netwerk al verslag van de onmenselijke situatie waarin inwoners van de wijk Lagun zich bevinden, als gevolg van de overlast van de afvalstort van Bonaire. Buurtbewoners sloegen alarm vanwege stank, ongedierte en gezondheidsproblemen. De overheid zei door een tekort aan ambtenaren niet veel meer te kunnen doen dan brandjes blussen. Inmiddels gebeurt er nog steeds niet veel meer dan dat – letterlijk en figuurlijk. Deze week breken er opnieuw meerdere branden uit op de afvalstort, waarna een groot deel van Kralendijk onder de giftige rook komt te liggen. Is er dan niets veranderd?
Sinds een paar weken is de landfill van Selibon op Bonaire weer volop in het nieuws. Dit begint met het rapport van Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), dat de situatie in Lagun omschrijft als “zorgwekkend, complex en urgent.” Volgens het rapport brengt de manier waarop het afval van Bonaire wordt verwerkt, ernstige schade toe aan mens, dier en milieu.
Daaropvolgend stelt Asosiashon Pro Lagun (APL), de buurtvereniging die opkomt voor de omwonenden van de landfill, een aantal heldere eisen: een volledig milieu- en gezondheidsonderzoek door het RIVM; een plan voor het doven van de ondergrondse branden; tijdelijke relocatie van de omwonenden; en dat APL vanaf nu betrokken wordt bij de ontwikkelingen. Bovendien moet er voor de lange termijn een duurzame oplossing voor het afvalbeheer komen.
Lagun wordt landfill
Farid Ayubi strijdt al jaren tegen de landfill, die pal tegenover zijn huis ligt. In 1991 kopen hij en zijn vrouw een stuk land te midden van vogels en flamingo’s, met uitzicht op zee. Op hun stuk land bouwen ze een opmerkelijk kasteel, waar ze gasten willen ontvangen. Inmiddels staan de logeerkamers al jaren leeg, en een grote kuil in de tuin symboliseert hun ineengestorte droom.
Ayubi wijst vanaf zijn kasteel naar waar je ooit de zee zag. Foto Deborah Bremmer
“Hier wilden we een vijver aanleggen, maar het is er niet meer van gekomen”, vertelt hij geëmotioneerd. Zodra je hun landgoed betreedt begrijp je gelijk waarom. Het uitzicht op zee is inmiddels geblokkeerd door een enorme berg troep en de stank is allesoverheersend.
Vroeger, toen Bonaire nog maar achtduizend inwoners had, was er geen landfill. “Elk dorpi had z’n eigen dumpi,” herinnert Ayubi zich. Totdat Selibon in het leven wordt geroepen en de dumps van de wijken worden gesynchroniseerd. Het begint met het lozen van septic tanks, inclusief medisch afval. Langzaamaan wordt de hele lagune volgegooid met vuilnis. De berg wordt steeds hoger en er komen plannen voor het aanschaffen van een verbrandingsoven. Nog los van zijn eigen belangen, beseft Ayubi meteen dat het foute boel is.
De afvalstort gezien vanaf Ayubi’s huis. Foto Deborah Bremmer
“Ons eiland kent een noordoostpassaat. Met een verbrandingsoven in Lagun komen vrijwel alle wijken en het centrum van Kralendijk onder de rook te liggen,” legt hij de overheid uit. Tevergeefs, de oven
komt er toch.
Verkeerde oven
Dan blijkt dat er ook nog eens de verkeerde oven is aangeschaft. Afval kan niet volledig worden verbrand en er komen giftige stoffen met de rook vrij. De Canadese milieudeskundige Yoani Kuiper doet onderzoek naar de misstanden bij Selibon en valt van de ene verbazing in de andere. “Toen ik voor het eerst las over de situatie bij Selibon dacht ik: ‘dat kan niet waar zijn.’”
Maar het was wel waar, en nu zet hij zijn expertise in om de omwonenden van de landfill te ondersteunen. “De omwonenden van de landfill, en de inwoners van Bonaire in het algemeen, verdienen dat er een gezondheidsonderzoek komt, opdat ze weten waar ze aan zijn blootgesteld”, concludeert hij stellig. “Wat er in onze achtertuin plaatsvindt, is zonder twijfel een milieuramp te noemen.” Vanwege de gezondheidsrisico’s voor omwonenden wordt de verbrandingsoven van Selibon in 2023 stilgelegd.
Grote branden
Dit is echter niet het einde van de overlast. In mei van dit jaar breekt er voor het eerst een grote brand uit op de stort, waardoor bewoners van Lagun hun huis moeten verlaten. Het vuur is nooit volledig gedoofd, en ondergrondse branden blijven smeulen. Dagelijks wordt er nog vieze rook over de wijk geblazen. Als gevolg van deze brand en de rookontwikkeling krijgen Ayubi en andere buurtbewoners te kampen met ernstige gezondheidsproblemen, om nog maar te zwijgen over de mentale impact.
De brand op dinsdagavond, gezien vanuit Ayubi’s huis (Still uit video Jan Verbeek)
Deze week wordt de buurt opnieuw opgeschrikt door vlammen op de vuilnisbelt. Volgens Asosiashon Pro Lagun (APL) gaat het om plastic dat in brand is gevlogen, waarbij meerdere kleine ontploffingen ontstonden door gasflessen of elektrische apparaten. Vanwege de vrijgekomen gifstoffen is er aan omwonenden binnen een straal van een kilometer van de landfill alternatief onderdak aangeboden. Ook daarbuiten kunnen mensen die hier gevoelig voor zijn ademhalingsklachten krijgen. Hen wordt geadviseerd de ramen en deuren zoveel mogelijk dicht te houden en de airconditioning op interne circulatie te zetten.
De aanhoudende brand en rookontwikkeling op de dag na de brand (still uit video Jan Verbeek)
Moedeloos
“Dit is precies waar we al jaren voor waarschuwen”, meldt hun woordvoerder Jan Verbeek. “Het is nu echt tijd voor actie.” Dit lijkt de lokale overheid inmiddels ook in te zien. Op de dag na de brand van dinsdagavond houdt de eilandsraad een ruim drie uur durend spoedoverleg, waarin gezaghebber Soliano het vuur aan de schenen wordt gelegd over de situatie. Een aantal leden van Pro Lagun die wilden demonstreren op het Wilhelminaplein is ook aanwezig.
“In eerste instantie werden ze geweigerd in de Passangrahan vanwege gebrek aan gepaste kleding,” vertelt Verbeek, lachend om de absurditeit van de situatie. “Deze mensen waren net geëvacueerd – briljant!”
Ayubi en Verbeek hebben steun aan elkaar in de strijd tegen de landfill. Foto Deborah Bremmer
“Helaas is er vooral veel gepraat, maar nog weinig zicht op verandering,” meldt Verbeek teleurgesteld. Kort na de eerste brand reageerde hij nog voorzichtig positief, omdat het crisisteam vrij snel in actie kwam en de gedeputeerden aanwezig waren. Inmiddels begint hij behoorlijk moedeloos te worden. “Het wordt tijd dat de lokale regeerders gaan inzien dat deze klus te groot is voor Bonaire om te klaren en dat ze alle hulp die geboden wordt moeten aangrijpen.”
Eerder artikelen van Caribisch Netwerk over de landfill:
Bonairiaanse wijk Lagun slaat alarm: ‘Onmenselijk veel stank, rook en insecten door vuilstort’
