Den Haag – De Gouden Koets wordt ‘voorlopig’ niet meer gebruikt door koning Willem-Alexander, maakte hij bekend. Binnen de Caribische gemeenschap zijn de reacties op de videoboodschap gemengd. Opvallend is wel de ‘teleurstelling’ dat de Gouden Koets misschien ooit weer gaat rondrijden.
“We kunnen het verleden niet herschrijven. We kunnen wel samen proberen ermee in het reine te komen. Dat geldt ook voor het koloniale verleden. De Gouden Koets zal pas weer kunnen rijden als Nederland daar klaar voor is. En dat is nu niet het geval”, zegt de koning.
Vooral die laatste zin wekt onbegrip bij verschillende mensen, omdat zij liever hadden dat de koning duidelijk had gezegd dat hij nooit meer de Gouden Koets wil gebruiken. Een paar betrokken mensen (een dansdocent, kunstenaar, oud-minister en een student) vertellen aan Caribisch Netwerk hoe zij naar deze videoboodschap kijken.
‘Dit is een bijzondere dag’
“Ik vond het al bijzonder dat de koets zo’n drie jaar geleden in een museum terechtkwam. Dit is een bijzondere dag, ik moet het nog laten bezinken.”, reageert professioneel dansdocent Layzmina Emerencia (28). “Ik had niet verwacht dat dit zo snel bekend zou worden gemaakt”
In de afgelopen jaren is er een groeiend kritiek op het gebruik van de Gouden Koets. Op een van de panelen, aan de zijkant van de koets, zijn zwarte mensen geschilderd die knielend goederen bieden aan witte mensen. Ze krijgen in ruil daarvoor – ook als symbool voor beschaving – de bijbel.
Emerencia houdt zich in haar werk en privé bezig met het koloniaal verleden van Aruba en de positie van zwarte mensen op haar eiland. Ook volgt zij een masterstudie Kunsteducatie aan de Hogeschool voor de Kunsten. Zij vindt dat de koets in een museum hoort.
“De Gouden Koets heeft – met of zonder de panelen – een beladen, racistische geschiedenis. Maar dat de koning het voor mogelijk houdt dat deze koets weer een keer op straat zal kunnen rondrijden, dat vind ik wel moeilijk.”
‘Klaar voor racisme?’
Het koloniaal verleden is voor Zion Piggott (in de twintig) uit Curaçao al langer de reden om straks docent Geschiedenis te worden. Hij is onderwijs-assistent en geeft rondleidingen bij het Nationaal Archief in Den Haag. Toen hij over het nieuws hoorde, werd hij eerst ‘blij’. Nadat hij zelf de video zag, raakte hij ‘teleurgesteld en in de war’.
“Ik vind het niet goed dat de koning geen standpunt inneemt over hoe fout deze panelen zijn. Het raakt me als hij zegt dat de Gouden Koets weer zal rondrijden als Nederland daar klaar voor is. Klaar voor wat? Klaar voor racisme? Onze staatshoofd had nu zijn excuses moeten aanbieden dat hij hierin heeft rondgereden. Het hoort thuis in een museum, voor altijd.”
Eerste protest tegen Gouden Koets door Caribische Nederlanders
Geschiedenis schreef de Curaçaose Ruben La Cruz in 1990 toen hij samen met een aantal andere Caribische Nederlanders als eerste een protest organiseerde tegen de Gouden Koets. “Het is paraderen met leed wat het koningshuis doet. Het kan anders”, vindt La Cruz (67).
“De meeste Caribische mensen waren toen niet zo bewust van hoe denigrerend die panelen zijn. Als beeldend kunstenaar wil je mensen wakkerschudden, dus we gingen ze prikkelen terwijl ze lekker aan het dansen waren tijdens carnaval. Op onze Gouden Koets stonden de teksten ‘Gouden Eeuw, Negers Eeuw’. En ‘Negers te koop’ op het koffertje van de minister”, vertelt La Cruz. “De meeste reacties waren positief, weet ik nog.”
‘De Antilliaanse regering zag het echt als een belediging naar het koningshuis’
“Daarna werden we niet alleen door de organisatie van de carnaval geboycot, maar ook door ons eigen Antillenhuis. De Antilliaanse regering in Den Haag zag het echt als een belediging naar het koningshuis.”
De kunstenaar en activist is teleurgesteld. “De koning had een duidelijke standpunt moeten innemen: nee, dit niet meer! Hij gaf in mijn ogen aan, dat hij in de Gouden Koets toch kan rijden als de Nederlanders er klaar voor zijn. Wat bedoel hij daar precies mee?”
“De witte Nederlanders zijn in de meerderheid. Wat als zij vinden dat het weer mag gaan rijden? De koning moet ook duidelijk aan de Koninkrijkskinderen vragen wat wij ervan vinden.”
De Gouden Koets staat al drie jaar in het Amsterdam Museum. Vanaf zaterdag (tijdelijk) gratis te bekijken. “Wij kunnen het in Nederland wel zien, maar de mensen op de zes eilanden niet. Het mooiste zou dus zijn als de Gouden Koets langs alle eilanden gaat”, vindt La Cruz.
‘De boodschap van de koning is juist gebalanceerd’
“Geld- en tijdverspilling. De koets zouden we ook digitaal kunnen bekijken vanuit Curaçao”, vindt Omayra Leeflang (67), oud-Statenlid en ex-minister van de Nederlandse Antillen. “Maar ik vind de videoboodschap juist gebalanceerd!”
“In zulke moeilijke kwesties moet je als koning geen standpunt nemen, puur omdát je veel machtiger bent. Je wil dat er brede erkenning is dat het koloniaal verleden fout, wreed en onmenselijk was.”
“In de videoboodschap geeft de koning iets belangrijks aan: ga in gesprek met elkaar. Hij benoemt dat óók de stem van de Nederlanders met onvrije voorouders gehoord moeten worden. Dat kan natuurlijk alleen als we ook echt de dialoog aangaan.”
‘Maar hoe nu verder? Dát is de vraag’
Volgens oud-minister Omayra Leeflang is het nu belangrijk om de vraag te stellen: en hoe nu verder? “Wij hebben als eilanden ook bewust gekozen om door te gaan met de relatie met Nederland. Dat deden we bewust toen we voor het Statuut van het Koninkrijk hebben gekozen. Dus we moeten ook nu met elkaar een weg zien te vinden in deze moeilijke kwestie.”
Wat Leeflang betreft moet de Caribische gemeenschap dit moment ook aangrijpen om te praten over de gevolgen van het slavernijverleden. “Hoe gaan we daarmee om? Er is nog steeds slavernij op Curaçao door de ongekende armoede. Want veel tienermeisjes en vrouwen zijn daardoor op een wrede, onmenselijke manier – door bijvoorbeeld seks – afhankelijk van mannen die wél geld hebben.”
‘Je kunt als koning niet neutraal hierin blijven’
Wat dansdocent Emerencia betreft, krijgt de koning het voordeel van de twijfel met zijn videoboodschap. “De discussie over racisme ligt heel gevoelig in Nederland. Een kant kiezen in dit debat zou voor hem heel slecht kunnen vallen onder een deel van het Nederlandse volk. Maar het koningshuis heeft ook een negatieve aandeel in het slavernijverleden en ik vind dat je als koning dan niet neutraal kunt blijven hierin.”
Ook de populariteit van de koning speelt mogelijk een rol, denkt Emerencia. Het vertrouwen in hem is niet eerder zo laag geweest.
“Wat we ook niet moeten vergeten, is dat de koning zelf geen politieke verantwoordelijkheid draagt. De Nederlandse premier wel. Maar je weet dus niet wat zij achter de schermen hebben besproken. Misschien wilde de koning juist wel een standpunt innemen, maar mocht niet.”
