Er is de laatste tijd veel te doen geweest om het Belastingplan BES voor 2025 dat op Prinsjesdag werd gepresenteerd. Dit voorstel bevatte diverse wijzigingen in de belastingstructuur voor de Caribische eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba, zoals de koppeling van de belastingvrije voet aan het minimumloon. Vorige maand werd een amendement op dit voorstel ingediend, dat de wijzigingen met ten minste een jaar zou uitstellen. Al snel werd dit amendement toch weer teruggedraaid, wegens zorgen om de minimumloners. Wat zijn de laatste ontwikkelingen en hoe staat het er nu voor?
Het is al lang bekend dat veel inwoners van Bonaire kampen met geldzorgen. Dit berichtte onder andere de Monitor Brede Welvaart Caribisch Nederland 2024 van het Centraal Bureau Statistiek (CBS). Het CBS toonde aan dat de tevredenheid over de financiële situatie van inwoners lager is dan in Europees Nederland. In 2021 gaf twintig procent van de inwoners van Bonaire aan moeilijk rond te komen. Het doorsnee inkomen in Caribisch Nederland lag in 2022 tussen de zestig en zeventig procent van dat van Europees Nederland, en dat terwijl het leven hier een stuk duurder is en alleen maar duurder wordt.
Foto’s Deborah Bremmer
Ruim een derde van de circa dertigduizend inwoners van de BES eilanden leeft onder de armoedegrens, bleek vorig jaar uit onderzoek van de Commissie sociaal minimum Caribisch Nederland. Ook is de inkomensongelijkheid groter dan in Europees Nederland.
Wijzigingen
Om hier langzaamaan verandering in te brengen stelt het Belastingplan BES 2025 een aantal wijzigingen voor. Een belangrijke wijziging ten opzichte van voorheen is dat mensen met een minimumloon geen inkomstenbelasting meer hoeven te betalen, doordat de belastingvrije som wordt gekoppeld aan het wettelijk minimumloon in Caribisch Nederland. Om hiervoor te compenseren, en de lasten eerlijker te verdelen, moeten de mensen met een inkomen boven de 75.580 dollar vanaf 2025 35,4 procent inkomstenbelasting betalen, in plaats van de 30,4 procent die tot nu toe geldt.
Amendement
Even dreigde een amendement hier verandering in te brengen. Christen Unie, PVDA-Groen Links en D66, partijen waarvan je zou verwachten dat ze opkomen voor de lagere inkomensgroep, vroegen namelijk om uitstel van de wijzigingen in het Belastingplan BES 2025. Verrassend: alleen VVD en PVV stemden tegen. Het amendement werd in november aangenomen, ondanks duidelijke argumenten tegen van minister van Financiën Eelco Heinen.
De eilandsraden van Bonaire en Sint Eustatius hadden flink gelobbyd om de wijzigingen in het belastingplan uit te stellen, om zo kleine bedrijven en middeninkomens te ontzien. Daarom wordt er op de BES eilanden enerzijds positief gereageerd op het aannemen van het amendement: de Kamerleden beginnen te luisteren naar de stem van Caribisch Nederland.
Zorgen om minima
Anderzijds klinkt er veel verontwaardiging op wat wel lijkt op een omgekeerde wereld. “Onbegrijpelijk”, schrijft journalist René Zwart voor Dossier Koninkrijksrelaties. “De inkomenskloof, die al groot is in Caribisch Nederland, wordt hiermee alleen maar groter.” Hij is teleurgesteld dat de linkse partijen zich zo voor het karretje hebben laten spannen van lokale politici die het toch al bevoorrechte deel van hun kiezers willen behagen.
“Bij BES-burgers met hogere inkomens kan de vlag uit”, schrijft hij. “De mensen met een inkomen tot 320 duizend dollar blijven het laagste tarief inkomstenbelasting betalen.” Zijn berichtgeving doet flink wat stof opwaaien. Zwart waarschuwt dat het aannemen van het amendement niet alleen een last legt op de minimumloners, maar ook een grote logistieke uitdaging vormt voor de Belastingdienst van Caribisch Nederland. Doordat het minimumloon omhoog gaat, maar de belastingvrije voet niet meegaat, moet er een groot aantal nieuwe dossiers worden aangemaakt vanwege de toestroom aan nieuwe belastingplichtigen.
Ambtenaren van het ministerie van Financiën waarschuwen voor de kosten van het aanpassen van de systemen en instabiliteit van de software als gevolg van deze verhoogde druk. Ook voorzitter van de Commissie Sociaal Minimum Glenn Thodé, de Nationale Ombudsman en het Nibud uiten hun zorgen.
Het Nibud, een onafhankelijke stichting die informeert en adviseert over geldzaken, waarschuwt dat als gevolg van het amendement de minima op de BES-eilanden er in koopkracht tien procent op achteruit zouden gaan. En dat terwijl het Nibud in 2023 al constateerde dat mensen met een minimuminkomen op de BES-eilanden niet konden rondkomen. Hoewel het volgens niet-officiële berekeningen zou gaan om hooguit een tientje per maand, heeft dit toch behoorlijke impact. Niet alleen moeten de minimumloners al elk dubbeltje omkeren, ook hebben zij vaak geen ervaring met het indienen van belastingaangiften.
Teruggedraaid
Deze geuite zorgen worden serieus genomen door het lokale bestuur op Bonaire. “Bestuurscollege Bonaire ziet gevolgen van eigen blunder en smeekt Kamer om hulp”, schrijft Zwart hierover. Gezaghebber John Soliano roept in een brief aan de Staten-Generaal op om toch de minima te ontzien. Soliano stelt dat het niet wenselijk is dat minima belasting zouden moeten betalen. Eind november 2024 wordt het Belastingplan BES 2025 daarom toch ongewijzigd aangenomen door de Tweede Kamer. Dit betekent dat het nu wordt voorgelegd aan de Eerste Kamer voor verdere behandeling. De stemming daar staat gepland voor 17 december 2024. De implementatie van het Belastingplan BES 2025 staat gepland vanaf 1 januari 2025, mits goedgekeurd door de Eerste Kamer.
Centraal Dialoog
Het Centraal Dialoog (CD) van Bonaire, een overlegorgaan waarin werkgevers, vakbonden, de lokale overheid en de Kamer van Koophandel samenwerken, reageert teleurgesteld op de definitieve doorgang van het Belastingplan BES 2025. Wat het CD betreft zijn de gevolgen van de wijzigingen in dit belastingplan niet voldoende onderzocht en daarom nog niet goed te overzien. Het CD beschouwt het plan als schadelijk voor ondernemers en middeninkomens, met name kleine bedrijven, die al te maken hebben met hogere loonkosten door de recente stijging van het minimumloon. Het CD bekritiseert het gebrek aan overleg en de afwijzing van voorgestelde alternatieven.
