Op Curaçao zijn zeker 15.000 terreinen van de overheid ingepikt. Het land loopt miljoenen mis aan niet geïnde erfpachtgelden. Iedereen weet het, maar jarenlang gebeurt er niets. Nu doet Domeinbeheer een nieuwe poging om het tij te keren.
“Zes, zeven jaar geleden wisten we al dat Domeinbeheer honderd miljoen gulden op straat heeft liggen aan niet geïnde erfpachtgelden”, zegt planoloog Lionel Janga, tot 2017 directeur van Ruimtelijke Ordening en Planning (ROP).
Gaat het nu wél lukken om er iets aan te doen?
Janga schat ‘voorzichtig’ dat er sinds de jaren tachtig 15.000 tot 20.000 overheidsterreinen door particulieren zijn ‘ingepikt en vaak bebouwd met woningen’. Hij baseert zich op cijfers uit 2015. Deze terreinen zijn illegaal in gebruik voor landbouw en veeteelt, het afgraven van zand en diabaas of vuilstort. Het gaat ook om landaanwinning en strandaanleg.
“Dit gaat al lang niet meer over arme sloebers die zonder vergunning een huisje bouwen op een terrein van de overheid”, zegt Janga. “Je ziet kasten van huizen en mensen die miljoenen verdienen aan commerciële activiteiten, bijvoorbeeld de winning en verkoop van zand en diabaas.”
Luchtfoto’s
De pijlen van Domeinbeheer zijn nu allereerst gericht op de 6.000 tot 7.000 mensen die zich eerder hebben gemeld voor een terrein maar dat nooit officieel in erfpacht kregen. De overheidsinstantie wil weten of op die gronden toch woningen zijn gebouwd. Dat is illegaal. Daarvoor wordt het eiland met speciale luchtfototechniek in kaart gebracht.
“Het beeldmateriaal koppelen we aan de gegevens in ons systeem”, zegt directeur Jairo Martis. “Dan kunnen we zien of op niet-uitgegeven terreinen gebouwd is.” Is dat het geval, dan zal Domeinbeheer vragen vrijwillig een voorschot te betalen op de schuld aan erfpacht.
Eerder haakten bewoners steeds af als ze hoorden van de notariskosten en de erfpachtcanon. “Als we op deze manier met 2.000 mensen het juridische proces kunnen afronden, is dat al heel mooi. Pas als deze aanpak op basis van vrijwilligheid echt niet werkt, volgen hardere maatregelen”, aldus Martis.
Ongezonde basis
Hoe kon het zo uit de hand lopen? Volgens planoloog Janga is in de 230 jaar van slavernij de kiem gelegd van de nog altijd bestaande ongelijkheid op het eiland.
“Slavernij was een essentieel bestanddeel van het kolonialisme. Een tot slaaf gemaakte kon helemaal niets bezitten, niet eens zijn eigen kinderen.”
Die ongezonde basis zorgt ervoor dat ook nu nog eigenlijk niemand zich echt verantwoordelijk voelt voor het grondgebied van Curaçao, vindt Janga.
Hij mist een houding van ‘dit eiland is van ons’ om te behouden wat er nog over is en het door te kunnen geven. “En dat we er daarom voor verantwoordelijk zijn, het besef van rentmeesterschap.”
Net als in de koloniale tijd is het een chaos. De Curaçaose overheid weet niet hoeveel terreinen er precies zijn uitgegeven en al helemaal niet wanneer de erfpachten aflopen.
“De administratie is niet op orde. En ook de opsporing van illegale praktijken laat het afweten. Je maakt stopbrieven en processen-verbaal, maar op bestuursniveau wordt er niet doorgepakt. Bij elke bestuurswisseling werden die stopbrieven weer teruggestuurd.”
Nieuwe wind
Directeur Jairo Martis van Domeinbeheer ziet juist hoopvolle verbeteringen. De aanpak van illegaal terreinbezit is opgenomen als een van de maatregelen in het Landspakket dat met Nederland is overeengekomen. “We hebben nu voldoende middelen, geld en menskracht. De afgelopen negen maanden zijn er zo’n twintig nieuwe medewerkers aangetrokken.”
En er is het Team voor Inspectie en Controle van het ministerie van Verkeer, Vervoer en Ruimtelijke Planning (VVRP). Het team is speciaal opgericht om op te treden tegen illegaal gebruik van overheidsterreinen. Minister Charles Cooper van VVRP heeft niet gereageerd op de vraag hoe vaak het team heeft opgetreden en waar het dan om ging.
