Met zwangerschapsverlof gaan of een ww-uitkering aanvragen? Met het openbaar vervoer naar je werk? Dat kan dus niet in de drie ‘bijzondere gemeenten’ van Nederland. En zo zijn er nog meer voorbeelden.
Bonaire, Saba en Sint-Eustatius hoopten dat ze als ‘bijzondere gemeenten’ in 2010 dezelfde sociale voorzieningen zouden krijgen als in Europees-Nederland. Twaalf jaar verder, is er nog veel ongelijkwaardigheid.
Caribisch Netwerk zet enkele voorbeelden op een rij.
Eilanden duurder, bijstand lager
Het leven op de eilanden is fors duurder, constateerde onder andere de Nationale Ombudsman. Toch zijn de uitkeringen in de Caribische gemeenten fors lager.
Op Bonaire krijgen mensen bijna 30 procent minder aan uitkering dan wat ze volgens het zogeheten ijkpunt moeten krijgen.
Een alleenstaande die zelfstandig woont, krijgt in Eurpees-Nederland 13.161 euro (2022) aan bijstand, op Bonaire is dat 6.916 dollar. Ongeveer de helft dus.
De uitkeringen vandaag nog ophogen naar een bedrag wat hoort, zou de economie op de eilanden schaden volgens het kabinet. Bovendien vreest Den Haag voor een ‘aanzuigende werking’: dat mensen liever een uitkering aanvragen dan werken.
Geen sociaal minimum
Voor mensen in Europees-Nederland geldt gelukkig het sociaal minimum. Als je geen inkomen hebt, kun je altijd nog erop vertrouwen dat je dit bedrag van de overheid krijgt om de meest basisdingen mee te kunnen betalen, zoals boodschappen en elektriciteit.
Voor de drie bijzondere gemeenten is zo’n sociaal minimum nog steeds niet wettelijk vastgesteld. Het kabinet hoopt dat uiterlijk in 2025 te regelen.
Geen speciaal onderwijs
Caribisch Netwerk bracht vorig jaar het hartverscheurende verhaal uit over de 10-jarige Arianny. Ze is een vrolijk en intelligent kind, maar ze kan alleen niet praten. Daarom wil geen enkele school haar hebben, terwijl ze net zoals andere kinderen leerplicht heeft.
Arianny kan alleen privé-onderwijs krijgen als haar ouders daar zo’n 10.000 dollar per jaar neerleggen en dat hebben ze niet. In Europees-Nederland kunnen kinderen die hulp nodig hebben wel op de overheid rekenen.
Geen openbaar vervoer
Even buslijn 15 op Bonaire nemen naar jouw werk of naar het strand? Dat kan niet. Er is namelijk geen openbaar vervoer in de Caribische gemeenten.
Veel mensen zijn aangewezen op particuliere busjes of zijn afhankelijk van de fiets en scooter. Dat is niet zonder risico: de wegen op Bonaire zijn zo slecht, dat het levensgevaarlijk kan zijn.
Geen ww-uitkering
Als je in loondienst in Nederland werkt, bouw je rechten op voor het geval dat je –buiten je schuld – om werkloos raakt. Voor elk jaar dat je hebt gewerkt, kun je dan vaak een maand uitkering krijgen. Dat is zo’n 70 procent van jouw loon.
De ww-uitkering geldt alleen niet voor mensen die in de Caribische gemeenten wonen en werken. Wie daar woont en werkloos raakt, kan alleen op de onderstandsuitkering (de bijstand) rekenen.
Mensen die in Europees-Nederland een ww-uitkering hebben, kunnen die meenemen naar de Caribische gemeenten.
Zwangerschapsverlof, vaderschap
Ouders hebben in de drie bijzondere gemeenten minder rechten. Moeders die daar zelfstandig ondernemer zijn, hebben geen recht op betaald zwangerschapsverlof. In tegenstelling tot moeders in Europees-Nederland.
Woon je in het Europese deel van Nederland en ben je vandaag vader geworden? Gefeliciteerd! Dan krijg je een week doorbetaald verlof. Daarnaast kun je nog vijf weken aanvullend geboorteverlof opnemen (70 procent van het dagloon).
Woon je in de Caribische gemeenten? Daar is wettelijk niks over vastgelegd. Veel vaders moeten het doen met de 2 dagen verlof die ze van hun werkgever krijgen.
Inwoners krijgen geen bsn of DigiD
De drie Caribische gemeenten moeten het doen met een verouderd systeem voor burgerregistratie, dat bovendien niet voldoet aan Europese regels. Daarom krijgen inwoners van Bonaire, Saba en Sint-Eustatius niet automatisch een burgerservicenummer.
Het heeft bij veel jongeren die in Europees-Nederland zijn gaan studeren tot flinke problemen geleid, omdat je zonder een bsn geen bankrekening kunt openen of online overheidszaken zoals DUO kunt regelen.
Ouderwets papierwerk bij Caribische gemeenten
De digitalisering loopt dus ook flink achter op Bonaire, Saba en Sint-Eustatius. Mensen moeten nog steeds persoonlijk naar overheidsloketten gaan. Het kost niet alleen onnodig veel tijd, het is ook gevoelig voor fouten, geeft het kabinet zelf toe.
Bovendien, wat al wel digitaal geregeld kan worden op Bonaire, Saba en Sint-Eustatius gebeurt nog niet altijd met veilige inlog-middelen. Doordat inwoners niet automatisch een burgerservicenummer krijgen, kunnen ze ook geen gebruik maken van DigiD.
Niet de huisarts, maar ministerie beslist over verwijsbrief
Woon je in de gemeente Groningen of Schiermonnikoog en vindt jouw huisarts dat je specialistische zorg nodig hebt, bijvoorbeeld van een hart- of longspecialist? Dan kan jouw eigen huisarts je meteen doorverwijzen naar het ziekenhuis.
Op Bonaire, Saba en Sint-Eustatius worden huisartsen niet zomaar geloofd. Het ministerie van VWS beoordeelt via een loket in Kralendijk of je inderdaad specialistische hulp nodig hebt en recht op vergoeding. Pas dan word je uitgevlogen naar bijvoorbeeld een ziekenhuis op Aruba, Curaçao of in Colombia.
Bij de Nationale Ombudsman regent het aan klachten. “Ik moest iets van 6.000 euro zelf ophoesten. Het is maar goed dat we een beetje spaargeld hadden, want de kanker die wacht niet”, vertelt een inwoner aan Caribisch Netwerk.
