Caribisch Netwerk brengt een serie artikelen over de eilanden, vijf jaar na de Staatkundige Vernieuwing, die op 10 oktober 2010 werd voltooid. Op die datum werden de Nederlandse Antillen ontbonden en zijn Sint Maarten en Curaçao autonome landen binnen het koninkrijk geworden. Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn sindsdien ‘bijzondere gemeenten’ van Nederland. Aruba heeft al sinds 1986 een autonome status en behoorde niet meer tot de Nederlandse Antillen.
Edison Rijna – foto: Janita Monna
KRALENDIJK – “Bonairianen kom terug, de toekomst van het eiland roept jullie”, zong Tio Rolly tijdens Dia di Boneiru. Hennyson Thielman, Davis en Merry Piar en Edison Rijna, een twintiger, twee dertigers en een veertiger, gaven al eerder gehoor aan die oproep. Ze zijn geboren op Bonaire, volgden studies in Nederland en keerden na 10-10-10 terug.
“Rincon is niet veel veranderd”, zegt Merry Piar, “maar het eiland is veel drukker geworden.” Edison Rijna: “Vroeger kon ik Bonaire in mijn hand houden, wist ik precies van wie welke auto was. Die tijd is voorbij.”
Familiemensen
Merry en Davis Piar wonen sinds de zomer van 2011 in het huis waar Merry opgroeide. Met hun drie zonen verhuisden ze terug uit Breda. Ze wilden aanvankelijk vijf jaar in Nederland blijven. Het werden er elf. Dat ze terug zouden gaan, wisten ze allebei: “Mijn vader was ziek”, zegt Merry, die doktersassistente is. “Ik wilde voor hem zorgen. We zijn familiemensen.”
Ook Edison Rijna wist toen hij in Nederland ging studeren ‘dat ik na mijn studie wilde bijdragen aan mijn eiland’. Hij woonde lange tijd op Curaçao. Zette vanaf daar op Bonaire een bedrijf voor afvalrecycling op en kwam er in de zomer van 2014 ook weer wonen: als gezaghebber. Hennyson Thielman is, na studies op Aruba en in Nederland, sinds 2013 weer terug. “Ik móest. Ik houd van Bonaire.”
Carrière
Voor Davis Piar betekende terugverhuizen een stap terug in zijn carrière: “Ik had een goede baan bij een bank. Werken op Bonaire was even wennen. Uiteindelijk was het kiezen: me druk blijven maken over de manier waarop dingen gaan, of meegaan in het tempo. Ik koos voor het laatste.” Dat maakte dat hij tijd overhield voor andere dingen, zoals het trainen van de voetbaljeugd van Rincon. “Zo kan ik meer betekenen voor mijn eigen gezin, en voor het eiland.”
Thielman kwam terug om ‘verandering te brengen’. Hij ziet zichzelf niet als ‘career person’, maar is wel de nieuwe organisator van de Bonaire Regatta en adviseur van gedeputeerde Abraham. Ook stond hij op de kandidatenlijst voor de MPB.
Plannen
Davis Piar krijgt wel eens te horen dat hij ‘te lang in Nederland heeft gewoond’. “Vooral als ik te veel wil plannen.” Een gebrek aan vooruitdenken en structuur, maakt volgens hem ook dat Bonaire nog niet klaar is voor verdergaande autonomie.” Rijna: “Misschien kan het ooit, maar Openbaar Lichaam worden was destijds waarschijnlijk de beste optie. Toch wist Bonaire noch Nederland waar het instapte op 10 oktober 2010. Sommige zaken zijn te snel gegaan. De invoering van de dollar maakte armoede zichtbaar.”
10.10.10 leverde felle maatschappelijke discussies op, Piar volgde ze op de sociale media: “Mensen praten vaak op basis van gevoel. Ik kijk liever naar cijfers. Er komen misschien meer Nederlanders, daarvan zijn sommigen na drie jaar weer weg. Op mijn werk worden ook veel mensen uit de regio aangenomen.” De wrijving komt volgens Rijna onder meer doordat Bonairianen de Nederlandse directheid lastig vinden en Nederlanders vaak te weinig oog hebben voor hoe dingen hier gaan. “Langzaamaan komen we elkaar tegen.”
Thielman is nuchter: “De wereld gaat vooruit, dus wij ook. Ik houd niet van klagen en vervolgens niks doen. Ik wil evenementen organiseren voor jongeren, want voor hen is er hier nog altijd weinig te doen.”
Merry en Davis Piar blijven op Bonaire, net als Thielman, die ook veel van zijn oude havo-klasgenoten zag terugkeren. “Dat is goed voor Bonaire. Ze kennen de cultuur, maar hebben ook een brede kijk op de wereld.”
Kruispunt
Volgens Rijna staat het eiland op een kruispunt om economisch verder te ontwikkelen: “Er zijn mogelijkheden voor ondernemers, Nederland creëert werk, vooral in de ambtenarij, RCN, gevangenis, politie. Het zou mooi zijn als ook de hoogste ambtenaren straks Bonairiaan zijn.”
Door Janita Monna