Gouverneur Refunjol – foto: KABGA
ORANJESTAD — Hoewel hij als hoofd van de Landsregering wordt geacht om de Landsbegroting van 2014 te ondertekenen, hoeft de gouverneur van Aruba dit niet te doen. Weigert hij als vertegenwoordiger van de Koninkrijksregering te tekenen, dan is het mogelijk dat de Koninkrijksregering misbruik maakt van haar constitutionele bevoegdheid.
Dat verklaart rechtsgeleerde Viola Van Bogaert. Uit haar antwoorden kan opgemaakt worden dat de gouverneur op staatsrechtelijk vlak in een grijs gebied opereert.
Afgelopen week bleek dat gouverneur Fredis Refunjol de pas aangenomen begroting van 2014 niet heeft ondertekend. Premier Mike Eman verklaart dat Refunjol de begroting eerst wil beoordelen ‘aan de hand van informatie-uitwisseling die er is geweest tussen de regering van Aruba en Den Haag over de bezuinigingen en hervormingen.’
De minister van Financiën Juan David Yrausquin is naar Nederland vertrokken om in Den Haag het financiële beleid van Aruba te bespreken. Vrijdag is er een vergadering van de Rijksministerraad waarin volgens ingewijden Aruba mogelijk een financiële aanwijzing wacht. Vooralsnog houdt de Arubaanse regering de lippen stijf op elkaar. Wel wordt er volop gespeculeerd over de rol van de gouverneur.
Twee petten
Van Bogaert is wetenschappelijk hoofdmedewerker Staats- en bestuursrecht aan de Universiteit van Aruba (UA). Zij stelt dat onderscheid gemaakt moet worden tussen de twee hoedanigheden van de gouverneur, namelijk die van vertegenwoordiger van de Koning als hoofd van de Landsregering en die van vertegenwoordiger van de Koninkrijksregering.
Als hoofd van de Landsregering staat de gouverneur van Aruba – net als de Koning in Nederland – boven en buiten het politieke proces en zijn de ministers voor zijn handelen politiek verantwoordelijk. Vanwege die bijzondere relatie wordt in de volksmond gesteld dat de gouverneur de plicht heeft om te ondertekenen. Strikt genomen staat een dergelijke plicht niet in de Arubaanse Staatsregeling omschreven. “Hierover zijn de meningen zeer verdeeld”, aldus Van Bogaert.
Plicht aan de Kroon
Als vertegenwoordiger van de Koninkrijksregering krijgt de gouverneur niet te maken met ministers, maar met de Koninkrijksregering. In het Reglement voor de Gouverneur van Aruba is uitdrukkelijk bepaald dat de gouverneur verantwoordelijk is aan de regering van het Koninkrijk. “Hierdoor is de gouverneur gehouden de eventuele instructies van de Rijksregering op te volgen. Dat is zijn rechtsplicht”, zegt Van Bogaert.
De gouverneur kan weigeren zijn handtekening onder een verordening te zetten, maar dan moet de reden wel zuiver zijn. De Koninkrijksregering is namelijk alleen bevoegd in te grijpen, al dan niet via de gouverneur, wanneer de Koninkrijk aangelegenheden in het geding zijn, zoals opgesomd in artikelen 3 en 43 lid 2 van het Statuut. Het tweede lid van artikel 43 gaat over onder andere de waarborging door het Koninkrijk van deugdelijkheid van bestuur in de Caribische Landen.
Zelfbestuur
Het feit blijft dat Aruba zelfbestuur heeft en een begroting is een interne aangelegenheid volgens het eerste lid van artikel 43. “Dat betekent dat als de Rijksregering zelf beleid zou willen bepalen voor Aruba op bijvoorbeeld het gebied van financiën en door gebruikmaking van haar gezag over de gouverneur, de Arubaanse overheid zou willen dwingen tot het opvolgen van concrete instructies, zij onrechtmatig handelt”, stelt Van Bogaert.
Door Ariën Rasmijn