Een cel op de Forensische Observatie Behandelafdeling (FOBA) – foto: Frans Heijtel
WILLEMSTAD – “Meneer, meneer!” Psychiater Frans Heijtel loopt over de Forensische Observatie Behandelafdeling (FOBA) van de gevangenis. Verschillende gedetineerden vragen zijn aandacht terwijl hij de binnenplaats oversteekt. Door de kleurrijke muren en plantjes ziet die er een stuk leefbaarder uit dan de rest van het Sentro di Detenshon i Korekshon Kòrsou (SDKK).
Op de FOBA zitten op dit moment achttien gedetineerden die psychiatrische behandeling en in sommige gevallen (gedwongen) medicatie nodig hebben. Sinds de aanpassing van het Wetboek van Strafrecht in 2011 is het ook mogelijk om terbeschikkingstelling (tbs) op te leggen. Dit gebeurt volgens Heijtel zeer mondjesmaat, omdat het “vooral een wettelijke regel is.”
Praktijk
In het Caribische deel van het Koninkrijk is er geen TBS-kliniek. Behandeling op de FOBA, het landspsychiatrische ziekenhuis Capriles of de verslavingsopvang Brasami, dat zijn de opties die de rechtbank heeft. Het Openbaar Ministerie (OM) vindt dit te weinig en zegt dat van terbeschikkingstelling in de praktijk ‘niets terecht komt.’
“Het OM ziet al geruime tijd een toename in het aantal verdachten met een forensisch profiel. Er is sprake van zeer uiteenlopende psychische problematiek. Mocht het gerecht op vordering van het OM de TBS-maatregel opleggen, dan moet het OM ervoor zorgen dat deze maatregelen ten uitvoer worden gelegd. Deze mogelijkheid bestaat helaas nog niet”, luidt de verklaring van het OM.
De FOBA heeft 23 plaatsen waaronder twee observatiecellen met camera. De afdeling heeft 50 tot 60 opnamen per jaar en werkt met een multidisciplinair team bestaande uit een psycholoog, psychiater, maatschappelijk werker, medische dienst en forensische medewerkers.
Een van de gedetineerden roept vanachter zijn tralies de psychiater. Hij komt regelmatig terecht op de FOBA, meestal door geweldsdelicten in relationaire sfeer. Hij zegt dat hij naar zijn ‘eigen’ cellenblok in de gevangenis terug wil en niet op de FOBA thuishoort. Ook ziet hij het niet zitten om binnenkort doorverwezen te worden naar de Capriles Kliniek. “Ik ben niet gek meneer!” smeekt hij.
Medicatie
Heijtel herinnert hem eraan dat hij zijn moeder heeft geslagen en dat hij medicatie krijgt voor zijn agressieve gedragsstoornis. “Gedetineerden nemen veelal vrijwillig hun medicatie”, vertelt Heijtel. “Binnen de gevangenis gaat dat redelijk maar als ze weer naar buiten gaan, dan wordt het minder.” In zijn optiek wringt de schoen bij de nazorg. “Er is geen dwangkader en de reclassering is enorm onderbezet, nazorg is een kwetsbaar punt. Ik probeer zoveel mogelijk ex-gedetineerden vrijwillig naar mijn praktijk te krijgen.”
De psychiater ziet niet zo snel het nut van een tbs-kliniek in. “Je hebt verschillende vormen van tbs, bijvoorbeeld voor verslaafden, zwakbegaafden, psychopaten. Dat is heel lastig om in één tbs kliniek te vangen, dat heb je in Nederland ook niet. Daarnaast is het heel duur. Daar zijn we niet aan toe.” Hij ziet daarom meer heil in ambulante tbs-behandeling met strenge controle door de reclassering.
Beveiliging
Ook Agnes DeLima, behandelaar op de forensische psychiatrische afdeling in Capriles, herkent dat de tbs-wetgeving vooral een wet is op papier. Ondanks dat die kliniek de plek is waar mensen met psychiatrische stoornissen worden opgenomen, betekent dat volgens DeLima niet per definitie dat dit de aangewezen plek is voor tbs-patiënten. “Bij forensische gevallen speelt beveiliging een rol. Soms kunnen we dat als ziekenhuis niet bieden”, zegt De Lima. “Daarnaast maakt de tbs-maatregel veel meer ruimte om bepaalde typen stoornissen door te sturen. Naar mijn mening moet de kliniek nog groeien in het aanpakken van persoonlijkheidsstoornissen.”
Ook zij is er niet zo zeker van dat een tbs-kliniek de juiste oplossing is. “Wereldwijd is er juist een afname van tbs-klinieken. Er moet een duidelijke visie ontwikkeld worden en daar is nog hele slag te slaan. Stap één is de uitvoeringswet”, benadrukt ze.
Lees hier deel I: ‘Curaçao moet als land zorgen voor tbs-voorziening’
