Met de herintrede van ‘Zwarte Piet’ tijdens de officiële Sinterklaasintocht op Aruba is het debat over racisme, traditie en stereotypering opnieuw opgelaaid. In de gemeenschap rijst de vraag waarom deze keuze is gemaakt, aangezien Aruba al vier jaar uitsluitend gekleurde pieten in de officiële intocht gebruikte. Parlementariërs hebben inmiddels vragen gesteld en op sociale media laait de discussie over racisme, traditie en kinderrechten hoog op, maar ondanks de groeiende maatschappelijke ophef blijft de Arubaanse regering opmerkelijk stil.
Op social media leidden de eerste beelden direct tot polarisatie. De opmerking ‘Oh wat leuk, de échte pieten’ veroorzaakte een stroom aan felle reacties over racisme en koloniale denkbeelden. In de dagen daarna escaleerde de discussie verder: mensen die zich uitspraken tegen Zwarte Piet werden uitgescholden of beschuldigd van het ‘bederven van een kinderfeest’. Een peiling in lokale media vergrootte de polarisatie nog meer, de reacties werden agressiever en persoonlijker. Met behulp van AI werden zelfs beelden verspreid waarin critici als zwarte piet werden afgebeeld.
Het tv-programma Al Caso haakte vervolgens in op de ontstane polarisatie door Zwarte Pieten als gasten uit te nodigen, die daar verklaarden dat zij ‘bij de traditie horen’. De uitzending weerspiegelde de verhitte sfeer in de samenleving en de mening van een deel van de gemeenschap. De spanningen rond het racismedebat liepen zo hoog op dat uiteindelijk ook het Openbaar Ministerie (OM) van Aruba zich genoodzaakt zag te reageren, met een flyer waarin het publiek werd opgeroepen om racisme te stoppen.
“Stop met deze traditie, laat het los,” zegt parlementariër Otami Thomasia (AVP). In de openbare vergadering op de dag na de intocht riep zij minister van Financiën Geoffrey Wever (Futuro) op om de kwestie in de ministerraad aan te kaarten. “Wij bepalen wat we onze kinderen willen meegeven, over onze cultuur en ons Aruba en dit is niet meer van deze tijd.” Wever onderschreef haar punt en beloofde het mee te nemen in de ministerraad.
Na haar uitlatingen barstte het racismedebat op social media volledig los: Thomasia werd niet alleen aangevallen door Facebook-gebruikers, maar ook door bepaalde mediapersonen, en ze werd zelfs als Zwarte Piet geportretteerd. “Ik had het deels verwacht, maar het blijft pijnlijk om te zien,” zegt ze tegen het Caribisch Netwerk.
Van kleurenpieten terug naar ‘blackface’
Tot voor kort liep Aruba in de pas met de transitie die in Nederland vanaf 2015 ontstond, waarbij steeds meer intochten overstapten op ‘roetveegpieten’ als tussenstap naar het afschaffen van Zwarte Piet. Ook Aruba koos in 2020 voor gekleurde pieten en roetveegpieten, en in 2021 verdween ‘blackface’ volledig uit de officiële intocht. Juist daarom wordt de herintroductie van zwarte schmink nu als een opvallende en zorgwekkende terugval gezien.
Thomasia noemt de terugkeer van ‘blackface’ ‘een ernstige terugval die direct het welzijn van kinderen raakt’. Ze zegt: “Wat ik nog erger vind, is dat mensen bereid zijn een slachtoffer nóg meer te laten lijden om een koloniale traditie te behouden. Dat is alarmerend, zeker omdat het mensen zijn die je kent. Het voelt alsof een masker is gevallen.”
Tien stappen vooruit, 100 stappen terug
Parlementariër Ruthlyn Lindor (Futuro) wijst erop dat de zorgen die nu in Aruba spelen al jaren geleden door internationale instanties zijn benoemd. Het rapport van het VN-Comité voor de Uitbanning van Rassendiscriminatie in 2015 stelt nadrukkelijk dat het feit dat een traditie diepgeworteld is, nooit discriminatie of het gebruik van raciale stereotypen kan rechtvaardigen.
Volgens Lindor is precies dát nu aan de orde: “We hebben als land stappen vooruitgezet, maar dit voelt alsof we honderd stappen terug doen.” Lindor die zelf deelnam aan de hoorzitting in Genève was verrast toen bleek dat veel landen in ongeloof waren dat Nederland en de rest van het Koninkrijk ‘Zwarte Piet’ vierden. “Als kind ben ik niet met de intocht opgegroeid en ik vierde het ook niet. Ik zag anderen het wel vieren en dacht toen vooral: ‘Laat mensen dat doen’. Maar later was ik verbaasd door hoe andere landen fel tegen het feit waren dat het Koninkrijk deze traditie nog steeds viert, terwijl het zo duidelijk discriminerend is.
Zwarte bladzijde in de geschiedenis
Lindor noemt Zwarte Piet ‘een zwarte bladzijde in de geschiedenis’ en zegt teleurgesteld te zijn over de terugkeer van zwarte schmink. “Waar is het misgegaan? En waarom zijn we terug, terwijl er fondsen beschikbaar zijn om juist bewustwording over slavernij-erfgoed te vergroten?” Ze wijst erop dat tradities eerder zijn aangepast, zoals bij de oogstviering Dera Gay waarbij een haan begraven werd, maar tegenwoordig wordt het vaak aangepast met een vlag of pop. Maar ook Lindor werd online aangevallen en bedreigd bij haar uitlatingen over Zwarte Piet en racisme en wil aangifte doen.
Vragen onbeantwoord
Lindor vroeg drie weken geleden de regering om helderheid: vragen zoals ‘in hoeverre kwam de organisatie Fundacion Fiesta Nacional overeen met het huidige cultuurbeleid, wie nam de beslissing om terug te keren naar ‘blackface’, en is er rekening gehouden met kinderrechten, waaronder waardigheid en bescherming tegen stereotypering?’ Ook wil zij weten of er belastinggeld of overheidssubsidies aan de intocht is besteed, en welke maatregelen de regering zal nemen om te garanderen dat Aruba in de toekomst weer een consistente, inclusieve lijn volgt. “We deden stappen vooruit, waarom doen we nu stappen terug? Het voelt als een afleidingsmanoeuvre. Kijk eens hoeveel haat en verdeeldheid dit juist in deze periode oproept.”
Caribisch Netwerk heeft bovendien zowel de premier als minister van Onderwijs Gerlien Croes (Futuro) om opheldering gevraagd: wie binnen de overheid besloot tot de terugkeer van Zwarte Pieten in de officiële intocht, welke overwegingen of consultaties daaraan voorafgingen, en of er publieke middelen zijn gebruikt. Ook is gevraagd hoe deze keuze zich verhoudt tot Aruba’s internationale verplichtingen, waaronder het Kinderrechtenverdrag en de plicht om raciale stereotypering actief tegen te gaan, en of het kabinet erkent dat de beslissing tot zichtbare polarisatie heeft geleid. Daarnaast wil de redactie weten of de kwestie inmiddels in de ministerraad is besproken en hoe de regering transparant zal communiceren richting het publiek. Tot nu toe heeft het Caribisch Netwerk net als de parlementariërs geen enkel antwoord ontvangen.
Veilig en vrolijk voor iedereen
Thomasia vindt dat de regering nu eindelijk een duidelijk standpunt moet innemen. “Als er al een tussenweg gezocht wordt, dan alleen zonder kleur, zonder Afro-pruiken, zonder welke verwijzing naar ‘black’ dan ook. Kom gewoon als jezelf en draag alleen de kleding van Piet, dan heeft Piet geen ras.” Volgens de parlementariër moeten tradities kunnen evolueren. “We moeten kinderen beschermen, niet tradities.” Onze kinderen moeten zich veilig voelen en nooit het idee krijgen dat hun plaats is om helpers te zijn, of dat zwart zijn lelijk zou zijn. En andere kinderen mogen de onze nooit zo zien, stelt ze.
Ook Lindor pleit voor een kindgerichte benadering. “Kinderen hadden geen probleem met de roetvegen. We hebben hier kinderen van verschillende kleuren en nationaliteiten, en juist terwijl we zeggen dat we meer aandacht willen voor mentale gezondheid en pesten, zien we nu dat sommige kinderen door de terugkeer van Zwarte Piet één van de moeilijkste periodes meemaken: ze worden uitgescholden voor ‘Zwarte Piet’, schamen zich voor hun huidskleur en beginnen te twijfelen aan hun haar en lippen. Als we op 20 november de Internationale Dag van het Kind vieren, moeten we ook stilstaan bij hun rechten: het recht om vrolijk, vreedzaam en veilig op te groeien in hun eigen land”, besluit Lindor.
