In de spreekkamer van kinderarts Patricia Philippi – van Arkel zien ze steeds vaker jonge patiënten die vapen. Het Curaçao Medical Center (CMC), Fundashon Maneho di Adikshon (FMA) en het ministerie van Gezondheid (GMN) maken zich zorgen. Op Curaçao lijkt vapen in korte tijd veel vaker voor te komen onder jongeren, zelfs bij kinderen op de basisschool.
Vapen voelt voor jongeren minder ernstig dan roken. De vapes ruiken naar aardbei, mango of bubblegum en lijken meer op kleurige gadgets dan op sigaretten. “Dat maakt het aantrekkelijk,” zegt Philippi. In winkels tegenover middelbare scholen liggen ze vrij in de schappen. Leeftijdscontrole ontbreekt. Daardoor kunnen jongeren gemakkelijk aan een vape komen, vaak zonder dat ouders het doorhebben.
De hoeveelheid nicotine in vapes is hoog. “Jongeren kunnen al na een paar uur ontwenningsverschijnselen krijgen en opnieuw willen vapen,” legt de kinderarts uit. Sommige wegwerpvapes bevatten zoveel nicotine dat het oproken ervan gelijk kan staan aan vele pakjes sigaretten.
Schade aan hersenen en longen
Hoewel de lange termijn nog wordt onderzocht, zijn de effecten op het lichaam al wel zichtbaar. “Nicotine beïnvloedt de ontwikkeling van de hersenen. Jongeren kunnen zich minder goed concentreren en worden sneller angstig of somber,” zegt Philippi. Ook de longen raken geïrriteerd. Jongeren krijgen meer slijm, hoesten vaker of ontwikkelen astma. Wereldwijd zijn er gevallen bekend van klaplongen door vapen. Op Curaçao werd ook een klaplong gezien, al is niet zeker dat dit door het vapen kwam.
Wat jongeren zelf zien
De zestienjarige Emma zag op haar vorige school regelmatig jongeren vapen. “Veel vinden het stoer. Sommigen doen het met een drankje erbij tijdens het uitgaan. Ik doe het zelf soms, maar ik had liever gehad dat ik nooit dat gevoel van nicotine had leren kennen.”
De veertienjarige Lisa ziet het vooral in toiletgroepen. “Dan gaan ze met een paar vriendinnen naar de wc. Ze verstoppen het in hun broekzak.” Volgens haar begint het vaak met erbij willen horen. “Iemand zegt: wil je proberen? De volgende keer vraag je het zelf en dan ben je verslaafd.”
Beide meisjes zeggen dat jongeren heus weten dat vapen slecht is. “Er zijn presentaties geweest, maar niemand let op,” zegt Lisa. “Veel jongeren denken: ik bepaal zelf.” Emma herkent dat. “Alcohol en wiet zijn ook slecht. Juist daardoor vinden ze het spannend.”
FMA: “Voorlichting alleen is niet genoeg”
Bij Fundashon Maneho di Adikshon (FMA) merken ze hetzelfde. Teamleider Daniella Pengel vertelt dat FMA al jaren voorlichting geeft, en de laatste jaren vooral over vapen. “Artsen van het CMC zagen jongeren met longklachten. Zij vermoedden dat vapen een rol speelde.”
FMA geeft les op scholen, sportclubs, kerken en jeugdorganisaties. Jongeren weten vaak al veel over vapen. “Vooral de oudere groep maakt een bewuste keuze,” zegt Pengel. “De jongere groep schrikt vaker van de risico’s.” Voorbeelden van Curaçao werken het best. “Verhalen uit het buitenland voelen ver weg. Jongeren willen horen wat hier gebeurt. Maar jongeren durven dat niet snel openlijk te delen. De samenwerking met CMC helpt. Als artsen vertellen wat ze zien, komt het veel harder binnen.”
Overal te koop
Hoewel scholen vapen verbieden en vapes afpakken, vinden jongeren manieren om te gebruiken. Soms komen filmpjes op social media terecht waarin jongeren stiekem vapen in toiletten. De beschikbaarheid speelt volgens FMA een grote rol. “Vapes worden op veel plekken verkocht. In Chinese toko’s, supermarkten en zelfs bij uitgaansplekken en feestkraampjes. Het is zo toegankelijk en aantrekkelijk.”
Tijd voor regels
Afgelopen maand gaven CMC en FMA extra voorlichting op scholen en ouderavonden. “Dat is wat wij kunnen doen,” zegt Philippi. Maar zonder regels zal het vapen onder jongeren blijven groeien. FMA en CMC pleiten voor wetgeving, zoals een leeftijdsgrens en een verbod op smaakjes. “Zolang vapes vrij te koop zijn en blijven smaken naar aardbei en bubblegum, blijft de drempel voor jongeren laag,” zegt Pengel.
