Iedere derde dinsdag van september is het hetzelfde: een lange Troonrede vol plannen voor Nederland, met aan het eind een paar zinnen over de eilanden. Koning Willem-Alexander benoemde dit jaar in minder dan dertig seconden dat welvaart en welzijn op de eilanden onder druk staan. Toch zijn voor het eerst concrete bedragen aangekondigd: van geld voor wegen en havens tot een fonds voor voedselzekerheid. Maar de sociale kant komt slechts indirect terug in de plannen.
Meer dan mooie woorden?
Voor veel bewoners zijn de zorgen over welvaart en welzijn dagelijkse realiteit. De prijzen in de supermarkt blijven stijgen, terwijl de salarissen achterblijven. Wie specialistische medische zorg nodig heeft, wacht soms maanden. En wie een vergunning aanvraagt bij de overheid, moet veel geduld hebben.
Dit jaar lijkt er meer te gebeuren dan mooie woorden. Het Nederlandse ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties stuurde na de Troonrede een persbericht met concrete bedragen. Voor het eerst zijn er grote investeringen geoormerkt: 68 miljoen euro voor de landen Aruba, Curaçao en Sint-Maarten, 27,6 miljoen euro voor de uitvoering van de Landspakketten en 24 miljoen euro voor een fonds dat de voedselzekerheid op alle zes de eilanden moet vergroten. Ook is 23 miljoen euro beschikbaar voor maatschappelijke initiatieven en actieagenda’s na de excuses voor het slavernijverleden.
Sint Eustatius
Op Bonaire, Sint Eustatius en Saba wordt bovendien fors geïnvesteerd in infrastructuur: tien miljoen euro voor de haven van Saba, zestien miljoen euro voor de wegen op Bonaire en een integrale aanpak voor de fysieke infrastructuur op alle drie eilanden.
Focus op economie en bestuur
Volgens bestuurskundige Miquel Goede is dit een belangrijke stap vooruit. “De Troonrede benoemt terecht de zorgen over welvaart en welzijn in de Caribische delen van het Koninkrijk. Uit het persbericht blijkt dat er dit jaar voor het eerst substantiële bedragen zijn geoormerkt, wat duidt op meer daadkracht. Vooral de focus op economische groei en nieuwe mogelijkheden voor MKB-financiering vallen op.”
Toch mist hij een belangrijke dimensie. “De nadruk ligt sterk op economische ontwikkeling, goed bestuur en infrastructuur. De sociale kant: armoedebestrijding, inkomensongelijkheid, zorg, komt slechts indirect terug. Juist in deze moeilijke tijden van geopolitieke spanningen en polarisatie is het belangrijk dat ook de sociale kant stevig wordt meegenomen.”
“Het hoort erbij dat de koning weinig zegt”
Oud-politicus en voormalig minister van Onderwijs Omayra Leeflang (PAR) vindt de korte aandacht in de Troonrede niet vreemd. “Het is een constante discussie dat Nederland verantwoordelijk zou zijn voor alles wat hier gebeurt, maar zo werkt het niet. Curaçao, Aruba en Sint-Maarten zijn autonome landen binnen het Koninkrijk met een eigen regering. De koning spreekt voor het hele Koninkrijk, maar kan niet op alles in detail ingaan.”
Volgens haar komt de verwarring vaak doordat mensen niet goed weten hoe het Koninkrijk in elkaar zit. “Er zijn gemeenschappelijke taken, zoals defensie en buitenlandse zaken, en die worden genoemd in de Troonrede. Dat is maar een klein deel. De verantwoordelijkheid voor bestuur, zorg en onderwijs ligt bij de landen zelf.” Wel erkent Leeflang dat deze Troonrede weinig diepgaande plannen bevat. “Het is een demissionaire regering die het bij het minimum houdt. De echte keuzes zullen worden gemaakt door het nieuwe kabinet na de verkiezingen.”
