In onze serie Vergeten Helden belichten we de moedige mannen en vrouwen uit de geschiedenis van het Caribisch gebied die vaak over het hoofd worden gezien, maar van onschatbare waarde zijn geweest voor de strijd om vrijheid en gelijke rechten. Vandaag vertellen we het verhaal van Escolastica Victoria ‘Mamita’ Fox, een vrouw die met lef, creativiteit en volharding concrete verbeteringen afdwong in zorg, vrouwenrechten en gemeenschapszin op Curaçao en Bonaire.
Vastgebonden voor het zorgkantoor
Het is ochtend in Kralendijk, 2013. Voor het belastingkantoor, waar het kantoor van de Bonairiaanse Zorgverzekering (ZVK) tijdelijk is gevestigd, zit een vrouw met lange dreadlocks op een stoel. Haar handen en voeten zijn vastgebonden. Op het bord voor haar staat: ‘Help, ik wil naar mijn specialist’. “Vandaag ga je van me horen,” had ze die ochtend nog tegen haar dochter Lucia Beck gezegd. Niet veel later hing de eerste journalist al aan de telefoon om te melden dat haar moeder daar zat. “Dat was zó typisch mijn moeder,” lacht Lucia.
Foto Caribisch Netwerk
De actie richt zich tegen de nieuwe zorgverzekering, die patiënten beperkt in hun keuze voor specialisten. Acht dagen lang houdt Mamita haar eenmansprotest op dezelfde plek, dag na dag. Steeds meer mensen komen langs om haar te steunen. Journalisten van alle zes eilanden doen verslag. Haar protest eindigt niet stilletjes: er wordt een convenant gesloten, waardoor patiënten meer inspraak krijgen en klachten voortaan sneller worden behandeld. “Ze heeft echt de deur opengezet voor betere toegang tot zorg in Caribisch Nederland,” zegt Lucia. “Voor haar was zorg geen gunst van de overheid, maar een basisrecht.”
Zorg als mensenrecht
Het idee dat iedereen recht heeft op goede zorg zat diep bij Mamita. Het ontstond in de jarentachtig, toen haar moeder borstkanker kreeg. Op Curaçao was toen geen bestraling mogelijk. Lucia: “Ze zei: ‘Niemand mag meemaken wat mijn moeder heeft meegemaakt.’” Mamita organiseerde benefietavonden, haalde artiesten naar het eiland en bracht de gemeenschap samen. Het resultaat: één miljoen gulden voor de eerste bestralingsmachine op Curaçao.
Foto’s Archief Lucia Beck
Ze richtte ook patiëntenverenigingen op, zowel op Curaçao als op Bonaire, om de stem van zorggebruikers te versterken. “Ze vocht altijd voor mensen die geen stem hadden. Dat was haar manier om vrijheid en waardigheid te verdedigen.”
Een stem die taboes brak
In de jaren negentig vond Mamita een ander podium: de radio. Ze verzorgde uitzendingen en wierf fondsen voor kansarmen. In haar talkshows behandelde ze vaak controversiële thema’s en moedigde ze openheid over taboe-onderwerpen aan, in de overtuiging dat discussie mensen sterker maakt. “Ze had geen filter,” zegt Lucia. “Ze zei wat anderen dachten, maar niet durfden te zeggen. En
ze deed dat niet om te choqueren, maar omdat ze wist dat verandering begint met dingen hardop uitspreken.” Ook in de politiek liet ze van zich horen. Als lid van de vrouwenafdeling van de Partido Nashonal di Pueblo (PNP) was ze altijd aanwezig als er onrecht werd gedaan aan vrouwen of kwetsbare groepen.
Mensen samenbrengen
Mamita had een talent om mensen te mobiliseren. In een periode van veel geweld op Curaçao organiseerde ze een menselijke ketting van Porta Blancu (Santa Barbara), in het oosten van het eiland, helemaal tot aan het plaatsje Barber in het westen. Mensen stonden hand in hand langs de weg, als symbool van eenheid. Ze gebruikte datzelfde organisatietalent in haar werk als ondernemer. In de wijk Otrobanda had ze een zaak waar ze reflexzonetherapie combineerde met haarverzorging. Ze organiseerde modeshows, verkocht kleding in grote maten en introduceerde nieuwe trends, zoals de herleving van modeshows en culturele evenementen op het eiland. “Ze begreep dat zelfvertrouwen en economische zelfstandigheid net zo belangrijk zijn voor vrijheid als politieke rechten,” vertelt Lucia.
Eigen regie tot het einde
In 2023 kreeg Mamita de diagnose botkanker. Ze koos bewust voor geen behandeling. “Ze zei:‘Met mijn haren ga ik naar huis.’ Ze wilde haar laatste maanden thuis doorbrengen, alles zelf regelen,” zegt Lucia. Haar laatste verjaardag vierde ze op Curaçao, waar ze vrienden en familie uitnodigde, niet alleen om te vieren, maar ook om afscheid te nemen. “Zelfs in die laatste maanden bleef ze sterk, en bleef ze anderen inspireren.”
Een blijvende erfenis
Mamita Fox vocht voor zorg als mensenrecht, gaf vrouwen een podium, doorbrak taboes en bracht mensen samen in solidariteit. Haar acties hebben tastbare veranderingen gebracht die vandaag nog merkbaar zijn. “Mijn moeder geloofde dat verandering begint bij jezelf,” zegt Lucia. “En als dat betekende dat je je handen en voeten moest vastbinden voor een kantoor, dan deed ze dat.”
Met deze publicatie krijgt Mamita Fox een plek in de serie Vergeten Helden – verhalen over mannen en vrouwen die met hun inzet en overtuiging hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de Caribische eilanden. Het zijn verhalen om te herdenken, maar ook om levend te houden, zodat de lessen en inspiratie uit hun daden blijven voortleven in de generaties van nu en straks.
