De gevangenis op Bonaire zit vol. Voor mannelijke gedetineerden is geen enkele extra cel meer beschikbaar. Voor vrouwen is er nog wel ruimte, maar deze cellen mogen niet zomaar worden gebruikt voor andere gedetineerden. Justitiële Inrichting Caribisch Nederland (JICN) draait daardoor op maximale capaciteit en dat merkt het personeel. “Onze mensen voelen de belasting,” laat de JICN in een reactie weten.
Het cellentekort heeft ook directe gevolgen voor het werk van het Openbaar Ministerie (OM) op Bonaire. Verdachten worden soms niet meteen gearresteerd of moeten vrij rondlopen tijdens het onderzoek, omdat er simpelweg geen ruimte is in de gevangenis. “We moeten voortdurend prioriteren en afwegen,” laat het OM weten.
Hulp uit Nederland helpt
Om de druk iets te verlichten, is vanuit Nederland tijdelijk extra personeel gestuurd. “De collega’s uit Nederland draaien mee in het dagelijkse rooster en dat helpt echt in de werkverdeling,” zegt een woordvoerder van de JICN. Voor alsnog lopen programma’s voor re-integratie en dagbesteding gewoon door.
Toch biedt dit geen structurele oplossing. Volgens de gevangenis is op korte termijn vooral een goede samenwerking tussen alle ketenpartners nodig. “En het zo goed mogelijk inzetten van de mensen, middelen en ruimte die beschikbaar zijn. Andere maatregelen kosten eenmaal meer tijd.”
OM moet moeilijke keuzes maken
Het OM benadrukt dat het, ondanks de problemen, nog steeds kan blijven werken. “Vanzelfsprekend hebben we er last van en moet er een oplossing voor komen, maar we doen veel meer dan alleen mensen insluiten,” zegt een woordvoerder van het OM.
Toch is er sprake van een serieus knelpunt, met name rond de voorlopige hechtenis – het vasthouden van een verdachte tijdens het onderzoek in afwachting van de rechtszaak – vertelt het OM. “Lopende onderzoeken vragen nu veel meer planning als we verdachten willen aanhouden die we ook langer in voorlopige hechtenis willen houden. Dat zorgt voor vertraging.”
Dat heeft duidelijke gevolgen voor hoe het OM werkt. “Elke week moeten we keuzes maken en soms betekent dit dat we geen voorlopige hechtenis aanvragen, terwijl we dat normaal wel zouden doen. Ook komt het wekelijks voor dat we besluiten aanhoudingen uit te stellen. We moeten steeds goed afwegen wat het belangrijkste is.”
Het is tot nu toe slechts een enkele keer voorgekomen dat een verdachte wordt vrijgelaten wegens het cellentekort, aldus het OM. “We letten goed op wat de gevolgen zijn van onze keuzes. We laten alleen mensen gaan als de impact daarvan klein is.”
Plannen om buitenlandse veroordeelden sneller vrij te laten of onder toezicht te stellen, sluit het OM niet uit. “We kijken naar alle oplossingen die op korte en lange termijn kunnen werken én acceptabel zijn voor de samenleving. Eén mogelijkheid is om de straf tijdelijk niet uit te voeren — dat heet opschorting van de executie. Maar we kijken eerst naar wat dit betekent voor het rechtssysteem. We hopen binnen 2 à 3 maanden met goede oplossingen te komen.”
Raad dringt aan op toekomstplan voor gevangenisproblemen
In mei bracht de Raad voor de Rechtshandhaving haar jaarlijkse rapport uit: de Staat van de rechtshandhaving. Daarin werd al gewaarschuwd voor de gevolgen van het cellentekort op Bonaire. Een woordvoerder van de Raad benadrukte dit later nog eens in een reactie op persvragen: “De impact is groot. Het heeft meteen grote gevolgen voor de hele justitiële keten.”
Het rapport is in mei aangeboden aan de minister van Justitie en Veiligheid en aan de Eerste en Tweede Kamer. “We zijn nog in afwachting van een reactie,” zegt de Raad. “In de tussentijd levert Dienst Justitiële Inrichtingen tijdelijk personeel en zijn er lokale maatregelen aangekondigd.”
Maar volgens de Raad zijn dat ‘slechts’ eerste stappen. “We vragen de minister en staatssecretaris om snel met oplossingen te komen én met een plan dat ook op lange termijn werkt.”
