In de schaduw van de Mikvé Israel-Emanuel Synagoge in Punda wijst cultureel ondernemer Saskia Luckmann-Meijer op een vitrine met vergeelde brieven, leren voetbalschoenen en een donkergroen uniform. “Die waren van George Maduro”, zegt ze. “We mochten het lenen uit Nederland, na maanden papierwerk. Tien jaar geleden vond ik het in een opslag op Curaçao. Daarna is het geschonken aan het Haags Historisch Museum, en nu is het weer terug op Curaçao.”
Wat begon als een tijdelijke tentoonstelling, is uitgegroeid tot een nieuw museum in het hart van Willemstad. Het museum vertelt niet alleen over de impact van de Tweede Wereldoorlog op de Joodse gemeenschap op Curaçao, maar toont ook de bredere gevolgen voor het eiland zelf. Luckmann: “De tentoonstelling vertelt over de geschiedenis van het eiland. De eerste Joodse families kwamen al halverwege de 17 de eeuw. Daarna kwam een nieuwe stroom op gang, in opmaat naar de Tweede Wereldoorlog. Curaçao vormde een veilige haven of een ‘baken van hoop’, zoals in de introductiefilm wordt gezegd. Als laatste werd het verhaal van Anne Frank toegevoegd. Haar verhaal confronteert de bezoeker met discriminatie en laat zien wat de gevolgen van uitsluiting kunnen zijn.”
Foto’s Berber van Beek
Van reizende expo naar vast museum
Luckmann, oud-medewerker van de Anne Frank Stichting, is al jaren betrokken bij educatieve projecten op Curaçao en reist regelmatig naar het eiland. In 2016 organiseerde ze een reizende tentoonstelling over George Maduro. Toen een familielid van George Maduro vroeg waarom er geen vaste plek kwam, begon de zoektocht. Samen met Michelle Russel-Capriles, voorzitter van het Joods Cultureel Historisch Museum vond ze twee leegstaande panden naast de synagoge. “Jij wordt projectleider voor de inrichting, ik voor de verbouwing”, zei Russel-Capriles. Samen werkten ze achter de schermen aan de inhoud. Met een bouwteam, ontwerpers en designers groeide het uit tot een museum.
Verhalen die verbinden
Het nieuwe museum omvat nu samen met de Synagoge (Snoa) vijf onderdelen. Als eerste zie je de synagoge, een stuk levende geschiedenis, want er worden nog wekelijks diensten gehouden. Daarna ga je naar de ‘community roots’, waar je leert over de Joods-Curaçaose geschiedenis, de Joden van Curaçao en hun gebruiken. Daarna komen de Joodse vluchtelingen tijdens de Tweede Wereldoorlog aan bod: wie vluchtten er naar het eiland en wat zijn hun verhalen. Waarom werden bijvoorbeeld sommigen weer opgesloten in het interneringskamp op Bonaire en wat is het moedige verhaal achter de Curaçao visa, waarmee honderden Joden wisten te ontsnappen.
Daarna draait het om George Maduro: zijn verzetswerk, tragische dood in het Duitse concentratiekamp Dachau en zijn nagedachtenis in Madurodam. Als laatste, in samenwerking met de Anne Frank Stichting, wordt het verhaal van Anne Frank verbonden met dat van vier jongeren op Curaçao die nu te maken hebben met uitsluiting. Bezoekers krijgen met een audiotour, verdieping bij de verhalen. Luckmann: “Mensen ervaren de verhalen achter de museale objecten, foto’s en films via vertellers in hun oor op een hele intieme manier. Er is een tour in het Papiaments, Nederlands, Engels of Spaans om het voor iedereen toegankelijk te maken.”
Kunst en educatie
Het museum biedt ook hedendaagse kunst. Avantia Damberg, Cleo Maxime de Brabander, die overigens ook voor het inrichtingsdesign van het museum zorgde, en Rachel Morón leverden bijdragen die het verleden verbinden met het nu. Zelfs de museumwinkel is ontworpen als verlengde ervaring van het museumcomplex.
Vanaf het nieuwe schooljaar start daarnaast een educatief programma, ontwikkeld in samenwerking met experts van de Anne Frank Stichting en het Holocaust Museum in de Verenigde Staten. Er komen programma’s voor leerlingen vanaf 9 tot 18 jaar, altijd met een bezoek aan het museum. Leerlingen leren over de heldendaden van George Maduro, waar je een voorbeeld aan kunt nemen, maar ook over de gevolgen van racisme en uitsluiting. “We willen jongeren laten zien dat het verleden ook over henzelf gaat.”
Demissionair minister-president van Nederland Dick Schoof en Saskia Luckmann-Meijer.
Samenwerken aan herinnering
Luckmann benadrukt dat dit project teamwork was. “Russel-Capriles en ik waren echt een geweldig duo. Maar zonder al die andere betrokkenen was het niet gelukt.” Wat hoopt ze dat bezoekers meenemen? “Dat bezoekers ervaren dat Curaçao bijzondere mooie en verdrietige verhalen in zich draagt waar je iets van kunt leren”.
Het Joods Museum Curaçao is doordeweeks open van 9:00 uur tot 16:30 uur. Laatste entree om 15:30 uur. Meer info: www.jewishmuseumcuracao.org.
