Het aantal meldingen van huiselijk geweld op Bonaire is in één jaar tijd verdubbeld. In 2024 registreerde de politie 140 meldingen van huiselijk geweld, tegenover 70 het jaar ervoor. De vraag is: neemt het geweld toe, of groeit de bereidheid om het te melden? We spreken hierover met professionals van meldpunt Guiami, Sentro Akseso en vrouwenopvang Refugio Tabitha die nauw samenwerken rondom huiselijk geweld op Bonaire. Het antwoord op de vraag blijkt genuanceerd.
Bij meldpunt Guiami merken ze dat dankzij trainingen en toegenomen aandacht onder professionals, geweld sneller wordt herkend. Dat speelt waarschijnlijk mee in de stijging van het aantal meldingen. Een belangrijke stap daarin is de invoering van de nieuwe Wet Beschermingscode die per 1 januari 2025 inging, en het bijbehorende stappenplan voor organisaties dat aangeeft hoe om te gaan met signalen van huiselijk geweld, kindermishandeling en ouderenmishandeling. Dit helpt professionals om signalen van onveiligheid te herkennen en daarover het gesprek aan te gaan, nog vóór een melding nodig is. “Een mooie ontwikkeling,” vinden ze. “Professionals weten nu beter hoe ze moeten handelen.”
Klein eiland, grote drempels
Toch blijft melden moeilijk op een eiland waar iedereen elkaar kent. “Mensen zijn bang om daadwerkelijk stappen te zetten, want vervolgens kom je die persoon weer tegen bij het boodschappen doen”, aldus een medewerker van Guiami. “De beschermingscode vereist dat jij als professional zelf de melding doet – niet uit naam van de organisatie of school, maar jij als persoon. Dat maakt het voor professionals mogelijk spannend.”
Het meldpunt Guiami ondersteunt daarom bij elke stap. “Als mensen bellen, kijken we samen naar hun veiligheid en hoe ze het gesprek met ouders en/of verzorgers kunnen aangaan. In plaats van direct te zeggen ‘je mishandelt je kind’, zoeken we naar manieren om zorgen te uiten zonder directe confrontatie en oordeel, zodat het een dialoog blijft. We bespreken ook of melden echt nodig is, of dat er andere wegen zijn. Daarnaast kijken we preventief hoe we dit bespreekbaar maken binnen de organisaties.”
Ouderenmishandeling lang onderbelicht
De meeste meldingen gaan nog altijd over partner- en kindermishandeling. Maar het aantal signalen van ouderenmishandeling stijgt. “Iets wat lang onderbelicht bleef”, vertelt de medewerker van Guiami. “Er zijn verschillende vormen van ouderenmishandeling, zoals emotioneel, maar ook financieel. Bijvoorbeeld een volwassen kind dat zegt voor moeder te zorgen, maar ondertussen haar geld steelt of haar medicatie onthoudt. Die afhankelijkheid maakt het extra complex.”
Ouderen maken zelden zelf melding. “Uit loyaliteit,” zegt de directeur van Sentro Akseso, de centrale organisatie voor zorg en sociale hulpverlening op Bonaire waar meldpunt Guiami onder valt. “Ze lijden, maar blijven trouw aan hun kinderen.” Daarom is bewustwording essentieel, vindt hij. In de toekomst moet er dan ook een aparte campagne gericht op ouderen komen. “Dat we vragen stellen aan jongeren als: hoe kijk je naar je oma? Vind je het oké dat ze lijdt? Zo begin je een open gesprek, zonder oordeel, met begrip.”
Corrigerende tik
Gesprek en context zijn volgens Sentro Akseso de sleutel tot echte verandering. “Neem de ‘corrigerende tik’. Dat is wettelijk kindermishandeling, maar als je alleen zegt dat het niet mag, bereik je niets. Je moet vragen: waarom sla je je kind? Is het stress? Onmacht?”
Langzaamaan kun je oude patronen doorbreken door met elkaar in gesprek te gaan, maar het heeft tijd nodig. Volgens Sentro Akseso is er in Nederland decennia gewerkt aan bewustzijn rondom dit onderwerp. “Hier proberen we dat in tien jaar met 25 verschillende dossiers tegelijk te doen. Het resultaat? Mensen raken ontwricht. Ze begrijpen alle ontwikkelingen niet meer volgen. Daarom bouwen we aan bewustwording op Bonaires eigen tempo, met focusgroepen die aansluiten bij onze gemeenschapsstructuur en cultuur.”
Angst voor instanties
Veel mensen durven geen melding te doen uit angst voor instanties. “Ze denken: straks halen ze mijn kind weg,” vertelt de teamleider van vrouwenopvang Refugio Tabitha. “Daarom leggen we uit hoe de jeugdzorgketen veilige routes biedt om hulp te krijgen. Armoede of stress liggen vaak aan de basis van de terughoudendheid. Dat moet je eerst begrijpen, vóór je stappen onderneemt.”
Volgens Sentro Akseso lossen mensen liever binnen de familie dingen op. “Daarom werken focusgroepen zo goed. Mensen delen pas iets wanneer ze zich veilig voelen. Als ik bijvoorbeeld mijn verhaal deel, durven zij dat ook.” Dit kan ook bij zorgprofessionals voor nieuwe inzichten zorgen. “Tijdens een focusgroep met jongeren wees een meisje ons op een blinde vlek. Ze vroeg: ‘Alle aandacht gaat naar seksueel misbruik van meisjes, maar weten jullie hoeveel jongens ook misbruikt worden?’ Confronterend, maar echt een eye opener.”
Bewustwording
De aanpak moet volgens Akseso niet beginnen bij regels, maar bij bewustwording. Ook zou er meer met ketenpartners overlegd moeten worden vóórdat er nieuw beleid wordt uitgerold. “Soms voelt beleid opgelegd, zonder dat er eerst gekeken wordt naar wat de gemeenschap nodig heeft.”
Sentro Akseso benadrukt: “We moeten praten mét mensen, niet over hen. Alleen dan ontstaat draagvlak. Bonaire kent veel diversiteit, dat vraagt om maatwerk, wat niet altijd simpel is, maar wij zien het ook als kans om te leren van alle culturen. De organisatie pleit voor langdurige campagnes. “Een jaar lang aandacht voor een nderwerp. Dat is wat werkt.”
De geïnterviewden willen het liefst zo veel mogelijk anoniem blijven. De namen zijn bij de redactie bekend.
