In de kleine bibliotheek van de National Archeological Anthropological Memory Management (NAAM) was het opvallend stil. Niet omdat er niemand was – integndeel. De zaal zat vol met mensen die ademloos luisterden naar archeoloog Amy Victorina. Met zichtbare emoties sprak ze over haar project KNAP, een interactieve erfgoedkaart waarmee ze vergeten verhalen van Curaçao een plek wil geven.
KNAP is de afkorting van Kaminda Nos A Prosperá – Papiaments voor ‘de weg die wij bewandeld hebben om vooruit te komen’. Het is een eerbetoon aan de veerkracht van tot slaaf gemaakten, vrije mensen van kleur en andere gemarginaliseerde groepen. “Deze kaart is pas het begin,” zei Victorina. “Maar het is wél eindelijk een begin.”
Een langgekoesterde droom
Al jaren droomde Victorina van een manier om het culturele landschap van Curaçao te documenteren vanuit het perspectief van de mensen die zelden een stem krijgen in de officiële geschiedschrijving. Met steun van het Nederlandse Mondriaan Fonds kon ze dit idee eindelijk realiseren. Het resultaat is KNAP: een interactieve kaart met meer dan 3.000 data-punten die verwijzen naar locaties van betekenis voor tot slaaf gemaakten, vrije mensen van kleur en andere gemarginaliseerde groepen.
De kaart bevat begraafplaatsen, spirituele plekken, looppaden, vluchtroutes, dorpen van vrije mensen en locaties waar culturele expressie plaatsvond – van muziek tot theater. Elk punt is gebaseerd op literatuuronderzoek, archeologische bronnen, archiefmateriaal en gegevens uit de NAAM-database, maar ook op mondelinge overlevering.
Niet in het veld geweest
Toch benadrukt Victorina dat de kaart slechts een eerste versie is. “Ik ben voor dit project niet in het veld geweest”, vertelt ze. “Met de huidige fondsen kon ik vooral werken met bestaande bronnen. Ik heb de NAAM-database doorgenomen, literatuur verzameld, historische archieven geraadpleegd en gebruik gemaakt van mondelinge verhalen die we de afgelopen decennia hebben verzameld. Maar er is nog zoveel meer.”
Foto’s Kim Hendriksen
Veel van de locaties die op de kaart staan, zijn nauwelijks zichtbaar in het landschap of bevinden zich op privéterrein. “Het doel is dan ook niet dat mensen massaal deze plekken gaan bezoeken. Het gaat om inzicht. Om een visueel besef van waar onze geschiedenis heeft plaatsgevonden.”
Oproep aan de gemeenschap
Victorina hoopt nu op hulp van de gemeenschap om de kaart verder aan te vullen. “Misschien weet iemand nog een verhaal van hun overgrootmoeder. Of is er een plek waar altijd werd gezegd dat daar iets belangrijks is gebeurd. Zulke verhalen zijn van onschatbare waarde. Ze kunnen ons helpen de kaart verder te verdiepen.”
Wanneer zulke verhalen binnenkomen, probeert Victorina de informatie eerst zoveel mogelijk te verifiëren. “Ik kijk of er aanknopingspunten zijn in bestaande bronnen of of er al eerder iets is opgeschreven of gevonden over die plek. Soms komt er iets terug in oude interviews of in het archief. Maar zelfs als het niet direct te bewijzen is, zijn zulke verhalen waardevol als uitgangspunt voor verder onderzoek.”
Het project is dan ook bewust opgezet als een ‘levende kaart’ – een document dat met de tijd meegroeit. “Ik hoop dat mensen zich herkennen in dit erfgoed, dat ze nieuwsgierig worden naar hun eigen familiegeschiedenis, en dat ze mee willen bouwen aan deze kaart,” zegt ze. “Want dit gaat uiteindelijk over ons allemaal.”
Een menselijk verhaal
Voor Victorina draait KNAP niet alleen om data of locaties. Haar drijfveer is het zichtbaar maken van de menselijkheid achter het systeem. “Tot slaaf gemaakten worden vaak gereduceerd tot ‘arbeidskrachten’ of statistieken,” zegt ze. “Maar ze hielden ook van iemand, ze kregen kinderen, ze maakten muziek, ze kwamen samen om te rouwen of te vieren. Ze lééfden – in hun eigen context, onder moeilijke omstandigheden.”
Door de kaart ontstaat een ander beeld van de geschiedenis. Een beeld waarin tot slaaf gemaakten niet alleen lijden, maar ook kracht tonen. Waarin ze zich verzetten, bouwen, creëren en overleven. “Ze waren niet dom of weerloos, zoals het stereotype vaak wil. Ze waren mensen – en dát verhaal verdient het om verteld te worden.”
Meer weten?
De interactieve kaart is online toegankelijk via de website van NAAM (www.naam.cw). Daar kunnen gebruikers per thema door de kaart bladeren, lagen aan- of uitzetten, en achtergrondinformatie lezen bij elke locatie. De website is in het Papiaments en Nederlands te raadplegen.
Wie informatie heeft die kan bijdragen aan het verder ontwikkelen van de kaart, kan contact opnemen met NAAM via het e mailadres info@naam.cw. “Het verleden ligt niet alleen achter ons,” aldus Victorina. “Het leeft in ons, in het landschap, en in de verhalen die we met elkaar blijven delen.”
