Diverse scholen op Aruba kregen op de eerste schooldag de nieuwjaarswensen op een bijzondere manier, namelijk met een Dande. Wat deze Dande zo bijzonder maakt is het feit dat het op een muziektrailer is, de zogeheten ‘Paranda Nacional di Dande’. Bij de Arubaanse traditie van Dande trekken muzikanten en zangers bij jaarwisseling langs de huisdeuren met gezongen nieuwjaarswensen, de zogeheten ‘paranda’. Maar sinds twee jaar is er een andere mogelijkheid, namelijk de rondreizende muziektrailer ‘Paranda Nacional di Dande’ in de wijk.
Arthur Loefstok, voorzitter van Go Cultura Foundation, legt uit dat hij op het idee kwam om de Dande op een muziektrailer te zetten tijdens de coronapandemie. “We konden niet bij elkaar komen maar we zijn gewend dat de Dande bij de jaarwisseling hoort, vandaar het idee om het met een muziektrailer naar de mensen te brengen. Jammer genoeg werd het project niet goedgekeurd door de beschikbare fondsen.
In 2023 werd het project goedgekeurd en het eerste jaar bleek een groot succes, al was het voor veel mensen een nieuw concept, legt Loefstok uit. Inmiddels is het uitgebreid en reist de muziektrailer drie dagen langs de districten en ook op de eerste schooldag van het jaar langs de scholen.
Zanger Edjean Semeleer, die de ‘koning der koningen’ van de Dande is, legt uit dat deze vorm van ‘paranda’ een van de meeste bijzondere ervaringen in zijn carrière is. “We reizen het eiland af met ons muziektrailer met als doel de lokale bevolking, maar vooral onze jongeren, bloot te stellen aan deze unieke muzikale traditie, die wij als Arubanen zo eigen hebben gemaakt”, zegt hij. Door het op een innovatieve manier te brengen wilden ze het aantrekkelijk en inspirerend maken voor de nieuwe generatie, stelt hij.
Paranda op de weg. Foto’s Melissa Stamper
Afrikaanse roots
Dat deze traditie niet van oorsprong Arubaans was, maar ook op Curaçao bestond, behoort niet bij iedereen tot de algemene kennis, vertelt historicus Adi Martis. Hij legt uit dat deze traditie Afrikaanse roots heeft omdat de Dande-muziek namelijk uit het gebied Nigeria-Benin-Angola komt. “In de Yoruba taal betekent het woord ‘odunde’ gelukkig nieuwjaar”, legt de historicus uit.
De Dande is op Curaçao uitgestorven en op Aruba ontwikkelde het zich verder, net als bij de tambu-muziek die op Curaçao heel groot is geworden terwijl het op Aruba bijna uitgestorven was, aldus Martis. Voor Semeleer was het ook belangrijk om bewust te zijn van de oorsprong van de Dande en de ontwikkeling ervan zodat hij ook deze kennis over kan dragen aan de jongere generatie. “Ik weet dat het Afrikaanse roots heeft dankzij oude opnamen die we hebben en recente podcasts over het slavernijverleden op Aruba en met name door Arubaanse historicus Adi Martis.”
Daarom neemt de zanger de tijd om aan jongeren uit te leggen wat de traditie inhoudt. “Ik leg uit wat het is en waarom het zo speciaal is voor Arubanen, wat het betekent als de zanger bijvoorbeeld zijn hoed afneemt en waarom het zoveel meer is dan alleen een lied.” Volgens de dande-zanger is er een groot verschil tussen meedoen aan Dande-festivals en langsgaan bij de mensen om Dande te zingen. “Voor mij voelde het dit jaar bijna als een bovennatuurlijke ervaring, ik zing al meer dan dertig jaar Dande en toch voelde het dit jaar heel uniek.”
Zanger Edjean Semeleer.
Dande bij huize Maristella in Savaneta.
Verbinding in traditie
Wat de optredens op de muziektrailer ook speciaal maakt, zijn de persoonlijke momenten tussen de zanger en de toeschouwers. “Het geeft me de kans om de verhalen te vertellen, de traditie uit te leggen en echt de kracht en spiritualiteit van de Dande over te brengen. Wat mij het meeste raakte was het gevoel dat je als Dande zanger niet alleen een artiest bent, maar ook een boodschapper die vreugde, geluk en zegeningen brengt. Dan ben je haast een shaman, alsof er een uitwisseling van energie plaatsvond”, stelt hij.
Dande bij Carnival Village in San Nicolas.
Loefstok wil in de nabije toekomst de paranda uitbreiden, maar zegt hiervoor meer Dande-zangers nodig te hebben. ”We hebben meer zangers nodig die niet alleen een Dande-lied zingen maar het daadwerkelijk voordragen aan de mensen.” Zelf ziet hij voor zich meer muziektrailers en ook meer scholing over de Dande zodat er meer zangers bij komen.” De traditie moet voorgezet worden maar dat kan niet door slechts een persoon gedragen worden, aldus Loefstok.
