Twee maanden geleden greep waarnemend Rijksvertegenwoordiger Jan Helmond in en nam het toezicht en de handhaving over bij de landfill van Selibon in de wijk Lagun. Die beslissing viel niet in goede aarde bij het lokale bestuur van Bonaire en leidde tot een rechtszaak, aangespannen door het Bestuurscollege. Hierover wordt voor eind februari uitspraak gedaan door de rechter. Maar wat is er in de tussentijd gebeurd wat betreft het aanpakken van de problematiek rondom de vuilstort? Een aantal ontwikkelingen op een rij.
Hoewel de rechtszaak voor vertraging zorgt in de oplossing van het afvalprobleem bij de landfill van Selibon in Lagun, zijn de eerste stappen in de goede richting genomen. De situatie bij de landfill was te urgent bevonden om te wachten op de uitspraak van de rechter. Inmiddels zijn de meest urgente problemen aangepakt: het asbesthoudend afval is veilig opgeslagen, het slachtafval wordt volgens strikte regels begraven, er zijn nieuwe containers voor biomedisch afval besteld en zijn er zijn stappen gemaakt ten behoeve van de veiligheid op en rondom de landfill.
Asbesthoudend afval
Op de landfill bevonden zich negentien kapotte containers met asbesthoudend afval. Deze zijn volgens planning gerepareerd. Inmiddels staan ze op een afgesloten terrein en zijn ze voorzien van sloten. Nieuw aangeboden asbesthoudend afval wordt tijdelijk in nieuwe containers opgeslagen, tot er een structurele oplossing gevonden is voor het verwerken van asbest.
Hoeveel opslagcapaciteit er nodig is voor asbesthoudend afval, wordt in nauwe samenwerking met het Openbaar Lichaam Bonaire (OLB) en Selibon bepaald, vanwege de verantwoordelijkheid van OLB voor het afvalbeheer op lange termijn.
Slachtafval en biomedisch afval
Sinds 1 januari van dit jaar gelden nieuwe werkinstructies voor het correct verwerken van slachtafval. Omdat de verbrandingsoven niet in bedrijf is, wordt het slachtafval begraven. Dit gebeurt onder strikte regels over de manier van verpakken, de juiste diepte, de afdekking en de registratie en aanduiding van de plaats op het terrein.
Er wordt ook gewerkt aan het veilig bergen van biomedisch afval. Er worden twee nieuwe koelcontainers besteld om dat afval op te slaan voordat het verder wordt verwerkt. Deze containers worden naast de inactieve verbrandingsoven geplaatst, op een bestaande betonnen fundering en omheind met een hek. De elektrische installatie wordt aangepast om de twee koelcontainers van stroom te voorzien.
De vuilstort van Selibon in de wijk Lagun. Foto’s Deborah Bremmer
Afhankelijk van de levertijd van de containers en de doorlooptijd van de keuring van de installatie door WEB worden de containers eind februari of begin maart in gebruik genomen. De mogelijkheden voor afvoer en verwerking van de negen al aanwezige containers met ongekoeld biomedisch afval wordt op dit moment onderzocht. Transport en verwerking naar Nederland of Aruba zijn de meest kansrijke opties.
Afgeplakte kieren van het huis van een omwonende.
Veiligheid en vergunning
De bewaking op en rond Selibon Lagun is verscherpt en wordt voortgezet. Naast cameratoezicht en surveillance controleren beveiligers ook de ingang. Het hele afvalcentrum is voorzien van een deugdelijke omheining. Rondom de stortplaats bevinden zich nog vier onofficiële toegangswegen. Hier worden toegangspoorten geplaatst.
De waarnemend rijksvertegenwoordiger heeft een gerenommeerd Nederlands ingenieursbureau ingeschakeld om hem te ondersteunen bij het proces en de beoordeling van de vergunningsaanvraag van Selibon uit 2022. Een aantal consultants van dit bureau heeft een bezoek gebracht aan Bonaire om de situatie te onderzoeken, betrokkenen te spreken en mee te denken over een oplossing.
Nieuwe wegen
Het Bestuurscollege gaf tijdens de zitting op 10 januari aan best te willen samenwerken met de Rijksvertegenwoordiger, maar hierbij de regie in eigen handen te willen houden. Bewonersorganisatie Pro Lagun, die inmiddels een officiële stichting is geworden, staat wel achter de indeplaatstreding van de rijksvertegenwoordiger en ziet het als een laatste redmiddel.
“Je moet nieuwe wegen bewandelen als je een probleem wil oplossen dat eerder nooit werd opgelost,” aldus woordvoerder Jan Verbeek. Hij is blij met de vorderingen die er in tussentijd zijn gemaakt en de communicatie daarover vanuit de rijksvertegenwoordiger. Toen hij zelf wat oud karton ging wegbrengen viel het op dat er opeens controle was bij de ingang van Selibon.
“Er werd gevraagd wat ik kwam brengen en ik werd naar de juiste plek gewezen. Dit is een hele verbetering.” Ook heeft hij gemerkt dat het afvalcentrum is omheind met bouwhekken, zodat onbevoegden en dieren beperkter toegang hebben en het afval minder makkelijk de wijk in waait.
Volksgezondheid
Wel zit hem nog iets behoorlijk dwars, namelijk: het gebrek aan aandacht voor volksgezondheid. “Tijdens de ruim drie uur durende zitting werd maar één keer het woord volksgezondheid genoemd. Dan krijg ik echt kortsluiting.” Volgens Verbeek wordt er gedacht dat het werken aan de landfill voldoende is om het probleem op te lossen. “Maar de omwonenden ademen ondertussen nog altijd schadelijke stoffen in.”
“Het wegnemen van de bron is een proces van jaren, misschien hebben mensen in de tussentijd al kanker ontwikkeld.” Bovendien maakt hij zich zorgen om de vliegenplaag die heerst op de landfill. “Dit in combinatie met de ongekoelde containers met biomedisch afval op de landfill, is een groot risico voor de bevolking.”
Pro Lagun zou graag zien dat er meer aandacht komt voor het sociaal maatschappelijke aspect van het probleem. “Niemand gaat met de bewoners van Lagun praten,” merkt hij. Verbeek vraagt zich af of de mensen daar wel kunnen blijven wonen in de tussentijd. “Ook al wordt het allemaal beter georganiseerd, het blijft onveilig,” benadrukt hij. “Mensen zouden elders gehuisvest moeten worden. Veel bewoners willen weg maar zijn gevangen vanwege hun hypotheek en het feit dat niemand een huis naast de landfill koopt.”
Afval langs de weg in Lagun
Zand erover?
Volgens woordvoerder Verbeek wordt het probleem flink onderschat. Het is niet alleen een probleem van de directe omwonenden, maar van de hele volksgezondheid én het milieu. “Onze angst is dat ze uiteindelijk zeggen: ‘Zand erover.’ Letterlijk. Maar op die manier blijven er schadelijke stoffen in het milieu komen. Pro Lagun hoopt dat de landfill uiteindelijk helemaal opgeheven wordt. “Gewoon kappen met die landfill,” zegt hij resoluut. “Dat ding heeft geen vergunning. De bewoners hebben ongevraagd een onvergunde vuilstort in hun achtertuin gekregen. Dan moet je of de mensen een vergoeding geven, of de landfill moet weg.”
