In de kronieken van Curaçao komen een aantal grote namen voor, zoals Tula en George Maduro, die deel uitmaken van het culturele geheugen van het eiland. Echter, veel figuren uit de geschiedenis blijven onopgemerkt, vergeten of zelfs doodgezwegen. Eén van die namen is die van Medardo de Marchena, een fervent activist, schrijver en feminist, wiens leven zich afspeelde in de schaduw van het koloniale bewind.
Curaçao is volop bezig met het herdefiniëren van zijn nationale identiteit, waarbij vergeten helden een belangrijke plek verdienen. Deze serie belicht de mannen en vrouwen die hebben bijgedragen aan de emancipatie van het eiland, maar wiens verhalen vaak onderbelicht zijn gebleven. Hun strijd voor vrijheid en gelijkheid vormt een essentieel deel van de geschiedenis van Curaçao.
In deze reeks brengen we deze verloren verhalen opnieuw onder de aandacht. Artikel 1 is gewijd aan het verhaal van Medardo de Marchena, een activist die zich inzette voor de emancipatie van Afro- Curaçaoënaars, maar jarenlang in de schaduw van de geschiedenis bleef. Dankzij de inspanningen van hedendaagse activisten en kunstenaars worden deze vergeten helden nu herontdekt en erkend als een cruciaal onderdeel van Curaçao’s erfgoed.
Muurschildering van Avantia Damberg in hanchi Angel Job, Punda (2019)
Het vergeten verhaal
Medardo de Marchena (1899-1968) is een naam die bij velen op Curaçao onbekend in de oren klinkt, ondanks zijn immense bijdrage aan de emancipatie van Afro-Curaçaoënaars. De Marchena zette zich in voor de bewustwording van de bevolking, met als doel hen los te maken van wat hij beschouwde als een ‘slavenmentaliteit’ die nog altijd in stand werd gehouden door het koloniale systeem en de Rooms- Katholieke Kerk. Zijn activisme werd hem echter niet in dank afgenomen door de machthebbers.
Hij uitte zijn ideeën in tijdschriften en pamfletten, geschreven in het Papiaments om zo de Afro-Curaçaoënaars direct te bereiken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zagen de autoriteiten hun kans schoon om hem als staatsgevaarlijk te verklaren. Hij werd verbannen naar Bonaire, waar hij de rest van zijn leven zou doorbrengen. “Hij mocht Curaçao niet meer betreden,” vertelt kunstenares Avantia Damberg, “en hij koos er uiteindelijk zelf voor om niet meer terug te keren.”
Het eerherstel
In 2024 werd een campagne gelanceerd om eerherstel te eisen voor Medardo de Marchena, vergelijkbaar met de erkenning die verzetsheld Tula kreeg. Het initiatief kwam van kunstenares Sylvia Waterloo, die samen met een groep activisten en sympathisanten bij de Gouverneur van Curaçao, Lucille George-Wout, pleitte voor erkenning van De Marchena’s levenswerk.
Damberg, die een muurschildering maakte ter ere van de activist, benadrukt het belang van het herstellen van deze vergeten figuren in de geschiedenis van Curaçao. “Hij was een feminist en een voorvechter voor gelijkheid, en zijn verhaal moet worden verteld,” zegt ze. Ondanks dat hij op Bonaire meer bekendheid geniet, blijft zijn naam op Curaçao voor velen onbekend. Dit initiatief hoopt daar verandering in te brengen.
De schaduw van koloniaal verleden
De geschiedenis van De Marchena is nauw verweven met de koloniale strijd op Curaçao. Zijn kritiek op de machtsstructuren en zijn roep om emancipatie waren een bedreiging voor de status quo. Zijn publicaties werden in die tijd als gevaarlijk beschouwd, en hij werd effectief het zwijgen opgelegd door hem in een interneringskamp op Bonaire te plaatsen.
De invloed van De Marchena is echter nooit volledig verdwenen. Zijn pamfletten en tijdschriften, die ondergronds circuleerden, gaven een stem aan de onderdrukte bevolkingsgroepen en maakten hen bewust van hun rechten en hun kracht. Hij sprak zich uit tegen de ongelijke behandeling van vrouwen en geloofde dat een land nooit volledig vrij zou kunnen zijn zolang vrouwen niet werden gewaardeerd.
“Als vrouwen niet worden gerespecteerd, zal een land nooit vooruitkomen,” zei hij ooit. Dit soort uitspraken waren in zijn tijd revolutionair, en tonen de progressieve visie die hij voor het eiland had.
Kunst en emancipatie
Voor Damberg is het cruciaal dat deze vergeten helden een plek krijgen in het culturele bewustzijn van Curaçao. “Het verhaal van Medardo de Marchena hoort bij onze geschiedenis,” zegt ze. “Het is belangrijk dat jongeren leren over hun verleden en over de mensen die vochten voor hun vrijheid, ook al staan ze niet in de geschiedenisboeken.”
De muurschildering van Damberg, die de kracht en vastberadenheid van De Marchena uitstraalt, is een van de vele manieren waarop zijn nalatenschap opnieuw tot leven wordt gebracht. “Deze schildering is een symbool van zijn strijd,” legt ze uit. “Het is een visuele herinnering aan zijn bijdrage, en een oproep om ons verleden te eren.”
Het eerherstelproces voor Medardo de Marchena staat nog in de kinderschoenen, maar het draagvlak groeit. Damberg benadrukt dat het niet alleen gaat om de erkenning van De Marchena, maar ook om het breder bewustmaken van de vergeten geschiedenis van Curaçao. “Er zijn zoveel verhalen die nog verteld moeten worden,” zegt ze. “Dit is slechts het begin.”
Foto-onderschrift van afbeelding bovenaan artikel: Jesse Thode (zoon van De Marchena van de Bonaire tak), Aildaïr Pieter, Sylvia Waterloo en haar man Lex Veerkamp en Avantia Damberg bij de Vertegenwoordiging van Nederland.
