Dat mensen uit Aruba, Curaçao en Bonaire hebben meegeholpen aan de bouw van de enige en historische spoorbaan van Suriname, is een verhaal dat weinig mensen kennen. Het was goed verdienen.. en het was de tijd van de goudkoorts. Historica Mildred Caprino vertelt erover in dit eerste deel van het drieluik Caribische sporen in Suriname.
Het is begin van de vorige eeuw, 1903. In verschillende kranten, waaronder de Amigoe di Curaçao, staan berichten over een spoorlijn die in Suriname wordt gebouwd. Ze zijn op zoek naar arbeiders. Loon: 1 gulden per werkdag van tien uur, met ten minste een uur pauze.
Daarnaast krijg je kosteloos verblijf, eten en medische behandeling. De retour Suriname werd ook vergoed. Gebeurt er een ongeval door werk waardoor je arbeidsongeschikt raakt? Dan kun je rekenen op een jaarlijkse toelage.
Video: Sam Jones
De belangstelling om te werken blijkt vrij groot, want niet lang daarna verschijnen berichten in de kranten over het vertrek van de eerste arbeiders. Ze gaan bouwen aan een spoorbaan die zo’n 140 kilometer lang moet worden: van hoofdstad Paramaribo richting de binnenlanden.
Met een van de eerste bootreizen, komen 100 Arubanen, 55 Curaçaoënaars en 15 Bonairianen aan in Suriname. Ze komen te wonen langs de route waar de spoorbaan moet komen: in de Aruba-, de Bonaire- en de Curaçaoweg.
Goudkoorts
Er is nog iets bijzonders om aan deze spoorbaan. Het is allereerst de enige openbare spoorbaan die zorgde voor toegang naar het achterland en dus ook vooral naar de goudvelden van Suriname. Het krijgt al snel de bijbaan: de goudspoorbaan.
De Bonaireweg bestaat nog steeds, net als de Aruba- en Curaçaoweg. Het zijn plekken die herinneren aan een levende geschiedenis tussen mensen van de abc-eilanden en Suriname. Foto: Sam Jones
Het klinkt mooier dan dat het is: veel goud wordt er niet gevonden. Omdat het onderhoud van de spoorbaan duur blijkt, en het oerwoud in Suriname snel groeit, verdwijnt de spoorbaan in de loop van de jaren in de jungle. Een groot deel van het spoor verdwijnt ook als een groot stuwmeer wordt aangelegd.
Veel geld verdiend of niets overgehouden?
Het is een komen en gaan van abc-eilanders naar Suriname. Maar blijven wonen in Suriname? Dat mag niet. Na afloop van het contract, moet je terug naar de eilanden. Of ze veel hadden verdiend? In de Amigoe di Curaçao verschijnt dit bericht: “Met de laatste Hollandse Boot zijn er 11 arbeiders van Suriname teruggekeerd; hun contracttijd was om. Sommigen hadden een aardige duit overgespaard; anderen hadden niets. Dat ligt natuurlijk aan die persoon zelf.”
Het Loko-liedje van CaribboDe muziek in de video is van het nummer ‘Loko’ en wordt gespeeld door de band Caribbo, een samenvoeging van Caribbean en Paramaribo. Loko is Surinaams voor locomotief en het nummer ademt de sfeer die er was tijdens de aanleg van de spoorbaan. Het gaat over een goudzoeker die, moe van het zware werk in de binnenlanden van Suriname, wacht op de trein naar Paramaribo. Het duurt heel lang voordat de trein komt, waarvan bekend is dat die om de haverklap naast het spoor stond. Het kon ook uren duren voordat het spoor weer gerepareerd was en de trein weer reed. “Ik wou de human side van de goudzoeker laten zien”, zegt de Surinaamse muzikant en componist Harvey Wirht die in New York woont. Hoewel het gaat over de goudzoeker krijgen we ook het verhaal mee van de enige historische trein die ooit in Suriname reed. Aan het eind van de live-uitvoering van het nummer op het Caribbean Sea Jazz Festival op Aruba (2016), gaat het publiek helemaal los op de tonen van ‘Loko’. “Veel mensen wisten niet dat er in Suriname ook een trein gereden heeft,” zegt Wirht. Het lied is een kawina-fusion met Caribische elementen. Indirect is het ook een ode aan de Caribische Nederlanders die geholpen hebben met de aanleg van de spoorbaan. Kawina is traditionele Surinaamse muziek van marrons uit het binnenland van Suriname, vertelt Harvey. Bij een uitvoering op Aruba deden ook slagwerkers van het eiland mee. “Door de steelpannen, die in de live versie bespeeld worden door Lee Connor van Aruba en door Andy Narell die vooral in Trinidad bekend is, krijgt het nummer een Caribische vibe die we op de eilanden kennen.” De clip van ‘Loko’ is gemaakt door Kirsten McCormick die met animaties en een collage van zwartwit-foto’s de sfeer van het begin van de vorige eeuw in Suriname helemaal terug brengt. ‘Loko’ is voornamelijk in het engels geschreven met enkele Surinaamse zinnetjes en één zin in het Nederlands. |
