Rechtszaak tegen Nederland vanwege armoede: ‘Al tien jaar geen verbetering voor inwoners Bonaire, Saba en Statia’

16 juli 2022 | Marit Severijnse

Consumentenbond Unkobon wil de Nederlandse staat voor de rechter krijgen vanwege de armoede op Bonaire, Saba en Sint-Eustatius. Wat is de kans op succes? En waar blijft de lokale politiek?

“Mensen leven echt in bittere, schrijnende armoede”, vertelt Wietze Koopman (Unkobon) in een interview met Caribisch Netwerk. “Het is een schandaal dat minimaal veertig procent van de Bonairiaanse bevolking ver onder het bestaansminimum leeft.”

Voedselprijzen, elektriciteit, water en internet zijn op de eilanden opvallend duur. Wie rond het minimumloon verdient of afhankelijk is van uitkeringen, kan niet rondkomen. Dat blijkt al jaren uit verschillende onderzoeken en persoonlijke verhalen van inwoners.

Ooit gedacht dat u met de Bonairiaanse consumentenbond een rechtszaak over armoede gaat voeren tegen de Nederlandse staat?

“Nou, in het begin niet. Toen dachten we nog met redelijk overleg wel tot een bevredigende oplossing te kunnen komen. Maar in de loop van de jaren, bekroop ons steeds meer het gevoel dat er geen beweging in te krijgen was.”

“Al jaren worden er kleine pleistertjes geplakt, maar er wordt niet echt iets fundamenteel aan de armoede gedaan. En dat binnen een rijk land als Nederland. Wij kunnen er niet de vinger op leggen waarom er niet allang iets is gebeurd.”

Op welk moment dacht u: ‘Awor si ta basta. We gaan een rechtszaak voeren’?

“Er werd beloofd met het Akkoord van Kralendijk om het minimumloon te verhogen, onder de voorwaarde dat Den Haag dan de kostenverlagingen echt zou doorvoeren. Wij dachten toen: van die kostenverlaging komt niks terecht. Dat wordt ons al tien jaar beloofd!”

“De druppel die de emmer deed overlopen was de mededeling van het Nederlandse kabinet dat de tijdelijke subsidies op stroom, water en internet eind 2021 worden stopgezet. Wéér blijkt dus dat er niet echt serieus aan kostenverlagingen wordt gewerkt.”

‘Er is geen zicht op een einde aan de armoede’

“Er is geen zicht op dat er een einde komt aan de armoede op Bonaire, Saba en Sint-Eustatius. Nederland heeft gewoon een zorgplicht. Het kan niet zo zijn dat Den Haag de verplichtingen niet nakomt vanwege de kosten.”

Denkt u dat de lokale politiek te snel onder de indruk is van de beloftes uit Den Haag?

“Nou, die beloftes zijn erg vaag en ik denk ook dat lokale politici telkens weer gefrustreerd raken door het feit dat er niks substantieels gebeurt. Den Haag is gewoon te machtig en Den Haag bepaalt.”

Doet de lokale politiek wel genoeg?

“Nou ja, die doen er natuurlijk ook alles aan, hé? Ik weet dat onze gezaghebber Edison Rijna en onze gedeputeerden het armoedeprobleem telkens aankaarten in Den Haag zoals wij dat ook de afgelopen tien jaar hebben gedaan.”

‘Het armoedeprobleem is al tien jaar aangekaart in Den Haag’

“Vorig jaar heeft de eilandsraad van Bonaire een motie aangenomen met een oproep aan de Nederlandse regering: stel dat sociaal minimum nou eens vast op basis van de echte kosten van levensonderhoud. De motie is ook overgenomen door de eilandsraden van Saba en Statia. Ik denk dat de lokale politiek doet wat het kan. Alleen, dat is niet genoeg.”

U zegt dat politiek Den Haag te machtig is voor deze bijzondere gemeenten én dat Nederland de zorgplicht niet nakomt. Je zou dus ook kunnen stellen: juist de gemeentepolitiek had al lang naar de rechter moeten stappen. 

“Ik denk dat het voor Unkobon makkelijker is een rechtszaak te beginnen dan voor de lokale politiek, omdat de consumentenbond echt een onafhankelijke vereniging is. Onafhankelijk van uitkeringen van Nederland en van de mening van de politiek.”

Het kost wat zo’n rechtszaak: 150.000 dollar vragen jullie aan donatie. Hoe groot is de kans dat het ook lukt om de rechtszaak te winnen?

“Dat is lastig in te schatten, want je weet natuurlijk niet hoe dat gaat met zo’n rechtsgang. Het kan zelfs zijn dat het helemaal niet tot een uitspraak komt, omdat de staat zich een beetje gaat schamen met alle publiciteit in Nederland.”

Wietze Koopman van Unkobon. Foto: Marit Severijnse

“Hoe kan het nou zijn dat je voor drie dorpjes, dat is nog niet eens een half stadion vol in Amsterdam, niet kan regelen dat er een gelijkwaardig sociaal minimum komt? Wij gaan natuurlijk gewoon door met de rechtszaak. Naar ons idee is dit een succesvollere manier dan maar te blijven doormodderen.”

U gaat niet meteen de rechtszaak voeren, maar u geeft het kabinet een paar weken de tijd om met een reactie te komen. Nederland had toch al tien jaar de tijd om te reageren?

“Volgens onze advocaat mag je niet direct een rechtszaak aanspannen en moet je eerst nog een ultieme poging hebben gedaan. Daarom moest Unkobon eerst een waarschuwing uitsturen, maar wij verwachten daar eigenlijk geen resultaat van. We verwachten wel een reactie, maar die zal niet zijn: oh jee, we moeten toch maar snel ons beleid veranderen. We denken dat we eind september of begin oktober met een officiële dagvaarding komen bij de rechtbank.”

Waar staan Bonaire, Saba en Sint-Eustatius over vijf jaar als het om armoede gaat, denkt u?

“Ik denk dat er dan twee mogelijkheden zijn: óf Nederland heeft eieren voor zijn geld gekozen en heeft alsnog zonder een uitspraak een gelijkwaardig sociaal minimum ingesteld. Óf, er ligt voor die tijd een uitspraak waarmee Nederland verplicht wordt een sociaal minimum in te stellen. En dat is dan over vijf jaar ook wel gedaan, neem ik aan.”