Koloniale archiefstukken die bij het Nationaal Archief in Den Haag liggen, moeten eigenlijk terug naar de eilanden waar ze vandaan komen. Dat vinden Maartje van de Kamp (Nationaal Archief) en erfgoed specialist Dyonna Benett die gespecialiseerd is in museologie. Maar die teruggave is een ingewikkelde kwestie.
Tekst gaat verder onder de video.
Door Sam Jones
Een selectie van de archieven van de eilanden die in het Nationaal Archief liggen, is wel te zien op de tentoonstelling ‘Kòrsou Curaçao Stemmen van toen, mensen van nu’. Bennet is gastconservator de tentoonstelling. “We laten hier het perspectief van de verschillende tot slaafgemaakten van de eilanden zien.”
Zikinzá-collectie
Oude documenten, foto’s en kaarten laten voornamelijk het perspectief en de leefwereld van de koloniale machthebbers zien. Maar er wordt dus ook een inkijkje gegeven in het leven van Curaçaoënaars. Zo geeft de Zikinzá-collectie, een unieke verzameling audio-opnames, een beeld van het dagelijks leven.
De collectie bestaat uit opnames van anekdotes, herinneringen, rituelen en liederen die zijn gemaakt door pater Paul Brenneker en kunstenaar en filosoof Elis Juliana op Curaçao en Bonaire. Ze legden met opnames vast wat Curaçaoënaars op leeftijd vertelden over hun leven en over wat zij nog wisten.
Maar op de tentoonstelling is ook werk te zien van kunstenaars die tegenwoordig aan de weg timmeren: Quentley Barbara, Elvis Chen, Melissa Cijntje, Avantia Damberg, Ruben La Cruz & Karolien Helweg, Travis Geertruida, Kevin Osepa, Imani Specht en Gilleam Trapenberg.
Nieuwe heldin
“Onze collectie heeft natuurlijk een enorm koloniaal perspectief,” zegt Van de Kamp van het archief. “Gevormd in de koloniale periode door de koloniale overheerser op Curaçao en aan het begin van de twintigste eeuw naar Nederland gebracht. “Door op een nieuwe manier naar het archief te kijken, kan je nieuwe verhalen vinden.”
‘Het verhaal van Marjana Franko is bijzonder. Ze is mijn nieuwe heldin’
– Maartje van de Kamp
Een bijzonder verhaal is dat van Marjana Franko. Ze is geboren op Sint-Eustatius in 1712, in de slavernij. Werd op haar zevende vrij en woonde jaren op Curaçao, waar ze werd beschuldigd van heling en veroordeeld terwijl er geen bewijs was. Via Jamaica wist ze een lift te regelen naar Nederland waar ze een zaak aanspant tegen de koloniale machthebbers, die ze prompt na lang wachten wint en een schadevergoeding krijgt.
Van de Kamp laat een document zien in de vitrine waar de handtekening van Franko op staat en zegt “Marjana Franko is mijn nieuwe heldin. Zo’n veerkracht heb ik nog nooit gezien.”
Kunstschatten
Zulke documenten zijn eigenlijk ook kunstschatten. Van de Kamp: “Dat is best ingewikkeld. Er zijn in het verleden verzoeken gedaan om teruggave.”
Curaçao had toen nog niet een geschikt archiefdepot en geschoold personeel ontbrak. Dat is tegenwoordig allemaal wel geregeld, maar het punt is dat er nu geen verzoek ligt voor teruggave.
Maar ook dan zit er nog een addertje onder het gras. “Want waar moeten de archieven dan naartoe; De zes eilanden zijn geen eenheid meer,” zegt Van de Kamp. Ze vindt dat er eerst een grondig onderzoek moet komen over wat er met die archieven moet gebeuren.
Bennett vindt het ook een ingewikkelde kwestie. “Zeker als het om beheer en de conditie van de historische documenten gaat”, zegt ze. “Als je alleen maar ziet wat voor informatie hier allemaal ligt over Tula. Zo’n bijzonder mooi verhaal dat zich op Curaçao heeft afgespeeld dat moet eigenlijk terug naar Curaçao.”
De tentoonstelling ‘Kòrsou – Curaçao. Stemmen van toen, mensen van nu’ is vanwege corona voorlopig gesloten. Als de lock down achter de rug is, is de expositie nog tot 23 oktober 2022 te zien in het Nationaal Archief aan het Prins Willem-Alexanderhof 20 in Den Haag.
