DEN HAAG – Mensen in armoede moeten er niet op te rekenen dat hun situatie ‘drastisch zal verbeteren’. Die boodschap geeft het bestuur van Bonaire nu af. Het bestuur vreest dat het Nederlandse kabinet geen ingrijpende beslissing wil nemen en voelt zich genoodzaakt alarm te slaan.
De Bonairiaanse gedeputeerde (wethouder, red.) Nina Den Heyer vindt het moeilijk om openlijk kritiek te uiten naar staatssecretaris Van Ark (VVD). Omdat die volgens haar meer stappen heeft gezet dan alle voorgangers om de sociale voorzieningen te verbeteren. Maar de tijd dringt: volgend jaar staan er nieuwe Tweede Kamerverkiezingen gepland en forse verbeteringen blijven uit, vindt het bestuur.
“Den Haag moet dus nú met pragmatische oplossingen komen voor een periode. Dit kabinet heeft maar hooguit een jaar de tijd over om te regeren”, waarschuwt Den Heyer. “Weer onderzoeken en evaluaties afwachten, daar hebben die mensen nu helemaal niets aan. Bonaire wacht al bijna tien jaar.”
‘Absurde situatie’
“Het is absurd, dat ik voor een deel afhankelijk ben van het Rijk om erachter te komen wat de precieze situatie is op mijn eiland als het gaat om mensen in de onderstand” (bijstand, red.), vertelt Den Heyer. De cijfers over de onderstand zijn in handen van de Rijksdienst Caribisch Nederland, het loket op Bonaire van het ministerie.
“Ik weet als bestuurder formeel niet om hoeveel alleenstaande moeders of senioren het gaat. Of in welke wijk ze zitten. Zijn ze gedeeltelijk of duurzaam arbeidsongeschikt? Dat weet ik allemaal niet, maar ik ben wel verantwoordelijk”, zegt de gedeputeerde geïrriteerd. “En als we cijfers over de onderstand opvragen, krijg je vervolgens alleen aantallen. Daar kan ik weinig mee.”
In Europees Nederland mogen gemeenten veel meer
Een gemeente in Europees Nederland mag zelf de regels bepalen om iemand financieel te helpen of met een bed, koelkast of wasmachine. Opvallend is dat Bonaire, Saba en Sint-Eustatius dat zelf niet mogen doen. Daar beslist uiteindelijk de staatssecretaris.
Wie een uitkering nodig heeft, moet aankloppen bij de Rijksdienst. Niet de gemeente, maar het ministerie brengt de persoonlijke situaties in kaart, beslist over de aanvraag voor de onderstandsuitkering.
“Maar het is: soms gaat Den Haag er wel over de bijzondere bijstand, soms weer niet”, legt Den Heyer uit. “Voor bijvoorbeeld een kinderzitje voor in de auto of werk, worden mensen toch weer naar ons doorverwezen.”
‘Dossiers worden niet gedeeld’
“Door dit systeem krijgen we maar een gedeelte van wie in armoede zit in beeld”, zegt Den Heyer. “Al is er wel een intentie om tot een gezamenlijk loket te komen.”
Mensen die uitkering ontvangen en blijken te kunnen werken, worden ook weer naar de gemeente doorverwezen. Maar de persoonlijke dossiers worden niet met de gemeente gedeeld, volgens Den Heyer. “Tot op dit moment moet zo’n intakegesprek helemaal opnieuw.”
Armoede toegenomen onder Den Haag
Het eiland is in 2010 een bijzonder gemeente geworden, in de hoop dat de sociale voorzieningen zullen verbeteren. Een onderzoeksrapport van Regioplan liet in 2018 zien dat de armoede op Bonaire sinds 2010 juist is toegenomen.
“En dat gebeurt in een land als Nederland dat haar mond zo vol heeft over menswaardig bestaan. Ik ben met mijn handen en voeten gebonden, omdat ik weinig mag doen aan het inkomen van deze mensen. Den Haag kan het, maar doet het niet.”
Machteloze situatie
De bijzondere gemeente Bonaire voert daarom nu ook een actief beleid om mensen in de armoede te waarschuwen dat hun situatie niet snel zal verbeteren. “Verwachtingsmanagement”, noemt de gedeputeerde het.
“Ik heb onlangs aan een paar mensen in de armoede gevraagd of Kamerleden bij ze langs mochten komen. En ik heb dus ook eerlijk tegen ze gezegd: voor u gaat het nog helemaal niks opleveren. Maar, het zou wel iets in beweging kunnen brengen voor ons allemaal. Dan hebt u daar ook aan bijgedragen. Wilt u ons helpen?”
“Ik heb elke vrijdag spreekuur en het is elke vrijdag vol”, vertelt Den Heyer. “Sommige gevallen raken me zo erg, dat ik de auto instap om even langs de zee te rijden.”
“We willen niet de illusie in stand houden dat wij op het eiland enig invloed hebben op de onderstand, het basispensioen of andere vormen van structurele hulp.”
Bonaire doet oproep aan kabinetDe Bonairiaanse gedeputeerde Nina den Heyer vindt het niet meer uit te leggen dat in Europees Nederland de wethouders meer mogen doen dan de collega’s in de Caribische gemeenten. Bonaire wil dat Den Haag na tien jaar onderzoek nu een keuze maakt. “Mijn oproep is: geef ons de instrumenten en middelen om echt iets te kunnen doen aan armoede. Niet sommige dingen wel, sommige dingen niet. Wij willen de onderstand helemaal terug, net zoals vroeger.”  Gedeputeerde Nina den Heyer (Sociale Zaken) van Bonaire tijdens een bezoek aan Den Haag. Foto: John Samson |
