James Murray wist dat hij de uitspraak niet meer zou meemaken, hij overleed in 2014 – foto: 24ora
WILLEMSTAD – Nederland is over de streep gegaan in de zaak James Murray. De man die in 1979 op Curaçao de zesjarige Darly Lai om het leven bracht heeft 33 jaar vastgezeten zonder enig realistisch uitzicht op kans van vrijlating. Dat heeft het Europese Hof voor Rechten van de Mens (EHRM) vandaag geoordeeld.
Murray is in de jaren dat hij vastzat ook nooit behandeld voor zijn antisociale persoonlijkheid, een psychiatrische aandoening.
De zaak voor de hoogste Europese instantie ging vooral over de plicht van de overheid om iemand die tot langdurige gevangenisstraf is veroordeeld en een geestelijke stoornis heeft, een adequate psychiatrische of psychologische behandeling te geven.
De uitspraak zal, volgens Murray’s advocaat Claudia Reijntjes-Wendenburg, verstrekkende gevolgen hebben voor de Nederlandse Cariben en voor Nederland zelf.
Effect
“Voor de eilanden geldt dat zij ‘vooruitlopen’ op de Nederlandse regelgeving omdat daar een toetsingsmogelijkheid voor levenslang gestraften in de wet is opgenomen. Dat is in Nederland nog niet het geval; er ligt wel een wetsvoorstel. Het EHRM heeft echter vastgesteld dat alleen een toetsingsmogelijkheid in de wet, onvoldoende is”, zegt Reijntjes-Wendenburg. “Het is een juridische mogelijkheid die geen feitelijk effect heeft als aan de veroordeelde gedurende zijn detentie geen mogelijkheid tot resocialisatie wordt geboden.”
De wet op de eilanden voorziet overigens ook niet in deze mogelijkheid en er is geen regeling om levenslanggestraften in Nederland de adequate behandeling dan te geven.
Recht op behandeling
“De uitspraak komt er op neer dat levenslanggestraften vanaf het begin van de detentie de mogelijkheid moet worden geboden om aan zichzelf te werken en op enig moment te kunnen resocialiseren. Oftewel: ze hebben recht op psychiatrische behandeling.”
Er is geen tbs-kliniek of psychiatrisch forensisch instituut op de eilanden. Terwijl er sinds de jaren vijftig wel een wet ligt om op Curaçao terbeschikkingstelling (tbs) in te voeren.
Via Reijntjes-Wendenburg diende Murray een klacht in bij het Europese Hof die behandeld is door de grote kamer met vijftien rechters. Hierbij is artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens aangehaald dat gaat over verbod op foltering.
Gratie
Murray zat sinds 1999 vast in Korrektie Instituut Aruba (KIA), totdat hem in maart 2014 gratie werd verleend omdat hij terminaal ziek was. Murray overleed in november 2014. Zijn zus en zijn zoon procedeerden toen verder.
In 1980 werd Murray tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld voor de moord op Darly Lai, die hij om het leven bracht omdat de tante van het meisje de relatie met hem verbrak. De psychiater schreef in zijn verslag destijds dat Murray ‘narcistisch, achterlijk en infantiel’ was en raadde uitgebreide behandeling aan.
Voorwaardelijke invrijheidstelling
In het nieuwe wetboek van Strafrecht, dat sinds 2010 in werking is getreden op Curaçao, werd naast de tbs-maatregel ook de mogelijkheid tot voorwaardelijke invrijheidstelling voor levenslang gestraften opgenomen.
In 2011 kwam Murray’s zaak voor, de eerste onder deze nieuwe wet. Zijn verzoek werd onder meer afgewezen omdat hij nooit behandeld is. Het Hof op Curaçao oordeelde dat hiermee ‘de kans op recidive in negatieve zin is beïnvloedt en een eventuele re-integratie in de samenleving wordt bemoeilijkt’.
Volgens Reijntjes-Wendenburg wist Murray dat hij de uitspraak niet meer mee zou maken. “Maar hij vond het een fijn idee dat hij het verschil zou kunnen maken voor iemand anders.” Anderen hebben volgens de advocaat iets aan deze uitspraak, omdat zij nu kunnen claimen dat met hun iets van behandeling en resocialisatie moet worden gedaan.
‘Human waste’
“De mooiste overweging van het EHRM staat in de conclusie, namelijk: ‘Justice came too late for Mr Murray, no prisoner deserves to be treated like forgotten human waste’”, besluit Reijntjes-Wendenburg.
