Het grootste knelpunt van het onderzoek zit in de leesvaardigheid van kinderen in groep 7 en 8 – foto: Janita Monna
KRALENDIJK– Kinderen op Bonaire worden weinig voorgelezen. Dat bevestigt een onderzoek naar laaggeletterdheid dat afgelopen najaar werd uitgevoerd door de Stichting Lezen en Schrijven Bonaire, een initiatief van de Rotary. Meer dan duizend inwoners van het eiland werden geïnterviewd, evenals een grote groep middelbare schoolleerlingen. De resultaten zijn nu bekend.
Dat er zo weinig wordt gelezen en voorgelezen is zorgelijk. Want het kan preventief werken als het gaat om analfabetisme. “Als je vroeg begint met voorlezen, heeft dat op de lange duur effect”, zegt Marie Craane, die als alfabetiseringscoördinator werkt bij Forma, het instituut voor volwasseneducatie.
‘Functioneel analfabeet’
Tot nu toe werd aangenomen dat op Bonaire zo’n 24 procent van de beroepsbevolking niet of niet voldoende kan lezen en schrijven. Dat cijfer dateert van meer dan tien jaar geleden. Daarom liet de Stichting Lezen en Schrijven onderzoek doen naar geletterdheid in de verschillende talen die op het eiland gesproken worden. Voorzichtig valt te concluderen dat 17,7 procent van de inwoners ‘functioneel analfabeet’ is in het Papiaments. In het Nederlands ligt dat percentage hoger, op 25 procent.
Craane is blij dat er nu cijfers liggen, maar plaatst meteen een kanttekening: “17 procent is weliswaar lager dan de 24 procent waar wij vanuit gaan. Maar in praktijk zal het aantal elkaar niet veel ontlopen. Er zijn er die sociaal wenselijke antwoorden hebben gegeven, en de echte analfabeten bijvoorbeeld, hebben mondjesmaat meegewerkt.”
Vragenlijsten werden afgenomen bij bedrijven, instellingen, scholen, maar ook op straat en bij evenementen. Craane hielp zelf bij het afnemen van de enquêtes. Ze vertelt hoe ze bij een van die evenementen een man die wat afgezonderd op het plein stond, na veel moeite, overhaalde om mee te werken. “Hij bleek niet te kunnen lezen.”
Knelpunt
Voor Addo Stuur, voorzitter van de Stichting Lezen en Schrijven, zit het grootste knelpunt van het onderzoek in de leesvaardigheid van kinderen in groep 7 en 8. “Als die niet op niveau is, komen de kinderen op de middelbare school in de problemen.”
“De taalsituatie op Bonaire is ingewikkeld”, zegt Craane. “Dit onderzoek laat zien dat het Papiaments op het eiland het meest gebruikt wordt in de communicatie. Dat pleit er voor om meer te investeren in educatieve materialen in het Papiaments. Een programma als Sesamstraat in het Papiaments, dat zou heel mooi zijn.”
Foto: Janita Monna
Mediabus
In de strijd tegen laaggeletterdheid komt de stichting Lezen en Schrijven binnenkort met nog een ander initiatief: de mediabus. Die bus, een oude rijdende bibliotheek uit Frankrijk, wordt gevuld met duizend boeken, vertelt Stuur. “Voor jonge kinderen, basisschoolleerlingen en pubers. Vooralsnog zijn het helaas alleen Nederlandse boeken. Want in het Papiaments is er nu eenmaal niet veel.” De mediabus heeft ook computers aan boord, met internet. Die kunnen gebruikt worden voor huiswerk, of om gewoon iets op te zoeken. De bus staat elke dag in een andere wijk op het eiland.
Zowel Craane als Stuur vinden dat aanvullend onderzoek noodzakelijk is, onder meer naar de sociale en economische impact van laaggeletterdheid: “Dat mensen niet of niet voldoende kunnen lezen en schrijven, heeft invloed op hun gezondheid. Ze leiden een stressvoller leven. Zijn al bang voor een brief die ze niet kunnen begrijpen.”
Cirkel
Het onderzoek verandert vooralsnog niets aan het werk dat Forma doet. “Jongeren en volwassenen die niet goed kunnen lezen en schrijven, kunnen bij ons een alfabetiseringstraject volgen”, legt Craane uit. “Een laaggeletterde die heeft leren lezen, kan ook zijn kind voorlezen. Zo doorbreek je de vicieuze cirkel.”
Door Janita Monna