Marijke Linthorst (archief), foto: Jamila Baaziz
DEN HAAG – Gedeelde waarden in het Koninkrijk, een toekomstvisie, kinderrechten, het voorzieningenniveau op de BES-eilanden en de waarborgfunctie. Die vijf onderwerpen krijgen dinsdag 4 juni de meeste aandacht tijdens een debat van de Eerste Kamer met minister Ronald Plasterk van Koninkrijksrelaties.
Tijdens het debat, dat ruim zes uur duurt, zoeken de vrij kritische Kamerleden naar een gedegen toekomstperspectief voor de relatie tussen Nederland en de Caribische delen van het Koninkrijk. De nadruk bij besprekingen ligt momenteel vaak op gedeelde juridische waarden en economische kansen, maar er is meer denken de meeste Eerste Kamerleden. Van Plasterk willen ze daarom weten hoe hij de gezamenlijke toekomst ziet.
BES-eilanden
De onvrede onder de bevolking op de BES-eilanden baart de Eerste Kamer zorgen. “Dit had het paradepaardje van de nieuwe staatkundige verhoudingen moeten worden, maar dat is het nog niet”, vindt Marijke Linthorst (PvdA), die kritische vragen stelt aan haar partijgenoot Plasterk. Volgens Linthorst is niet duidelijk hoe Nederland de toekomst van de BES-eilanden ziet. De onduidelijkheid over het gewenste welvaartsniveau en het ontbreken van een ‘ontwikkelagenda’ zijn hier voorbeelden van.
Plasterk geeft aan dat er – ondanks de verbeterpunten – toch door de eilanden geconcludeerd wordt dat ze nu beter af zijn dan voor 10-10-’10: “Er is geen sprake van willekeur. Het is nooit de bedoeling geweest om het welvaartsniveau in een keer op te krikken naar Nederlandse maatstaven. In het najaar worden de ontwikkelingen weer afgestemd met de eilandsbesturen en kijken we waar we kunnen bijschaven.” Hij wil de discussie over het gewenste welvaartsniveau uitstellen, omdat staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken in juli naar de BES gaat om hierover te spreken.
Linthorst en ook Frank Van Kappen (VVD) willen verder precies weten hoe zwaar de lastendruk op de BES-eilanden is. De cijfers van de regering kloppen niet met die van de Belastingdienst, zo blijkt uit een rapport van adviesbureau Ecorys. Plasterk belooft de juiste informatie toe te sturen.
Ook het invoeren van nieuwe wetgeving op de BES is de Eerste Kamer een doorn in het oog. Zij menen dat er onvoldoende terughoudendheid is, ondanks de afspraken die hierover gemaakt zijn en dat soms lukraak bepaald lijkt te worden wanneer de Nederlandse regels moeten gelden en wanneer niet. Plasterk meldt dat er een interdepartementaal juristenoverleg is opgericht dat hier in breed verband naar kijkt.
Kinderrechten
Het Unicef-onderzoek naar kinderrechten in de Cariben is ook goed gelezen door de Eerste Kamer. ChristenUnie-senator Peter Ester dient een motie in om de minister aan te sporen een structureel programma te maken om de rechten van kinderen op de BES te verbeteren, aangezien dit een Nederlandse verantwoordelijkheid is. Plasterk refereert aan de reeds beloofde beleidsreactie die hij namens de betrokken ministeries gaat geven.
SP-senator Nanneke Quik-Schuijt vraagt in een motie aan de Nederlandse regering om werk te maken van de hulpvraag vanuit Curaçao om de problemen met de Isla-raffinaderij aan te pakken. Zij maakt zich ernstige zorgen over de gezondheids- en milieuschade die de Isla de bevolking bezorgt en wil dat Nederland bijdraagt aan een oplossing nu daarom gevraagd is vanuit Curaçao.
Waarborgfunctie
De recente vraagtekens over integriteit van politici op Sint Maarten en Curaçao en de problemen met de financiën zijn voor de Eerste Kamer aanleiding om de Waarborgfunctie aan te halen. Net als de Tweede Kamerleden veelvuldig aangeven, is Plasterk het met Thom de Graaf (D66) eens, dat de kans dat de waarborgfunctie ooit nog gebruikt zal worden zeer minimaal is. De Graaf noemt het een ‘dode letter’ uit het Statuut, dat ‘op dit punt onbruikbaar’ is geworden.
Plasterk geeft toe dat integriteit momenteel zijn grootste hoofdbreken is. Maar hij weet ook dat ingrijpen heftige consequenties heeft: “Dan kun je niet weglopen en zeggen dat ze het zelf moeten oplossen. Zoiets heeft grote, jarenlange gevolgen voor het land waar ingegrepen zou worden, maar ook voor het hele Koninkrijk.”
Waarden
Gedeelde waarden in het Koninkrijk zijn volgens veel senatoren een basisvoorwaarde voor een gezamenlijke toekomst. Dat er economische kansen liggen, zoals het benutten van de hubfunctie van Aruba voor het aanhalen van de handelsbetrekkingen met Latijns-Amerika, is evident. Maar is er meer, vragen zij zich af. “De wederzijdse wens voor een gezamenlijke toekomst is de basis”, aldus Plasterk.
Plasterk ziet daarnaast gedeelde waarden wat betreft onderwijs en het uitwisselen van kennis: via studenten, maar ook via bedrijven en onderzoeken naar bijvoorbeeld duurzame energie. En in de verruiming van het wereldbeeld.
Toekomst
De toekomst is natuurlijk moeilijk te voorspellen, maar toch wil de Eerste Kamer weten hoe die Koninkrijkstoekomst er volgens de regering uit ziet. In 2015 wordt de staatkundige vernieuwing voor het eerst geëvalueerd. Maar ligt die toekomst wel open genoeg? De minister vindt van wel. Er zijn vier opties voor de landen in het Koninkrijk: het ‘Suriname-scenario’ (onafhankelijkheid), een Gemenebestconstructie, varianten van de huidige situatie en de BES-variant (een hechte relatie met Nederland)
Plasterk is bereid alle afspraken en wetten bij de evaluatie tegen het licht te houden, mits de andere partners dat ook willen. “Het gaat om wat de mensen in het Koninkrijk zelf willen”, concludeert Plasterk pragmatisch.
door: Jamila Baaziz