Statiaans protest tegen de huidige staatkundige status van het eiland – foto: The Daily Herald
ORANJESTAD – Vier jaar nadat St. Eustatius de status van openbaar lichaam heeft gekregen, mogen Statianen zich over de staatkundige status van hun eiland uitspreken. De eilandsraad besloot woensdag tot het houden van een consultatief referendum, dat uiterlijk op 31 december dient te worden gehouden.
De Nederlandse overheid is bereid om de status van Bonaire, Statia en Saba in 2015 te evalueren, maar voor veel Statianen is dat te weinig en te laat. SLAM-raadslid Millicent Lijfrock is een uitgesproken voorstander van een referendum. “Het referendum is een must. De fundamentele rechten, waardigheid en integriteit van Statianen worden zwaar aangetast, zonder enige acht te slaan op hoe de mensen zich voelen.”
De raad stemde met vier stemmen voor en één tegen voor het houden van een referendum. De motie werd ingediend door United People’s Coalition (UPC), Statia Liberal Action Movement (SLAM) en onafhankelijke eilandsraadslid Reuben Merkman. De motie kreeg ook steun van St. Eustatius Empowerment Party (STEP). Alleen Democratische Partij (DP) stemde tegen.
Zelfbeschikking
Het recht op zelfbeschikking en dat de bevolking van Statia zich nooit over de huidige status heeft kunnen uitspreken, werden als hoofdredenen voor het houden van een referendum genoemd. Het is nog niet bekend welke vragen aan de kiezer worden voorgelegd, en of volledige onafhankelijkheid ook tot de opties zal behoren. Het is ook mogelijk dat de kiezers zich alleen met een “ja” of “nee” over de huidige status zullen mogen uitspreken. De eilandsraad heeft een uit drie onafhankelijke leden bestaande commissie opdracht gegeven voor 22 oktober met een voorstel te komen.
Onvrede
In politieke kringen klonk de roep om een referendum al veel langer. Sinds de ontmanteling van de Nederlandse Antillen, is er veel onvrede over de nauwere banden met Nederland. Vooral de hogere prijzen voor producten in de winkels, de stijgende belastingdruk en de als bemoeizucht ervaren invloed van Nederlandse politici en ambtenaren op het eiland worden als de grootste knelpunten gezien.
Moderne slavernij
Volgens Lijfrock is de huidige situatie op het eiland niet veel anders dan moderne slavernij. “Het is tijd om op te staan en te vechten met iedere vezel in ons lichaam. Dit is de tijd voor bevrijding en emancipatie. De macht ligt in handen van het volk.”
Oppositiepartij DP is een verklaard voorstander van de huidige status als openbaar lichaam, maar ook de DP vindt dat er nog wel wat te verbeteren valt in de verhouding tussen Nederland en de eilanden. Volgens de partij is er ook binnen de huidige status nog wel wat aan autonomie te winnen. Het eiland kan immers besluiten om taken en verantwoordelijkheden van de Nederlandse overheid over te nemen, bijvoorbeeld op onderwijsgebied en in de gezondheidszorg. De andere partijen zoeken het vooral in meer afstand tot Nederland, al verschillen de opvatting nogal over de mate waarin en de manier waarop.
Mobiliseren
Maatschappelijke organisaties Pro Statia en Brighter Path Foundation voeren al maanden actie voor het houden van een referendum. Met informatieavonden en handtekeningenacties proberen zij de bevolking te mobiliseren. “Elke dag horen we klachten. Vier jaar is lang genoeg om te zien dat dingen niet goed gaan en moeten worden verbeterd, en het gaat om heel veel zaken”, zegt woordvoerder van Pro Statia, Glenn Schmidt.
De voormalig gedeputeerde van financiën heeft weinig vertrouwen in de evaluatie van volgend jaar. “Die is alleen bedoeld om bureaucratische knelpunten op te lossen,” zegt Schmidt. “Misschien levert die betere sociale uitkeringen op en meer investeringen, maar de evaluatie zal de belangrijkste wens van onze mensen, dat zij baas in eigen huis willen zijn en hun eigen beslissingen willen nemen, niet in vervulling doen gaan.”
Door John van Kerkhof